به نام خدا

موضوع:سنگ قبرهای دایو و مسوولیت اجتماعی  ماومتولیان امر

نگارنده:احمد نوبخت،پژوهشگر و محقق جامعه شناسی،حوزه تاریخ و فرهنگ

 

 

در پوستین گذشته زیستن وبا عینک حال به سراغ گذشته تاریخی رفتن، آفتی بزرگ محسوب می گرددکه هماره تهدیدی برای زندگی اجتماعی محسوب می گردد.اما درک واقعیت های اجتماعی که ریشه در روزگاران پیشین دارد ضرورتی مسلم شمرده می شود. از گذشته تاریخی یک قوم ،ممکن است،شواهدی  مانند یک نوشته،بنا یا سازه ،رسم،آیین و شیوه های قومی گوناگون  به جا مانده باشد. برحسب جنس و سنخ شواهد بر جای مانده می توان به معرفت نست به این شواهد با «متد» های رایج در روش تحقیق پرداخت.آیین های مرسوم میان یک قوم یا منطقه با تغییرات بینان افکنی  مواجه می شود و با توجه به قدرت مانایی و نیروی درونی و جذابیت بیرونی می تواند مقاومت نماید.اما یک اثر یا بنا ی سنگی یا سنگ نوشته که جنبه فیزیکی و سخت افزاری سختی داردبا تغییرات محیطی ودگرگونی های طبیعی به مرور زمان به  نیستی میل می نماید. بی توجهی نسبت به آثار به جا مانده از پیشینان دردی مزمن و ریشه دار میان ما ایرانیان می باشد. سعدی ،شاعر بزرگ سفرهای زیادی به اطراف و اکناف داشت اما نیم نگاهی به  اطراف شیراز و میراث سترگ تخت جمشید و مجموعه پاسارگاد نداشت و شاید از کنار این آثار به جزیره کیش سفر نمود اما نمی دانست که این بنای باقیمانده از آن قوم پارس است یا خیر؟ اکنون نیز که میزان ارتباطات  و سرعت آن به همت نیروی عظیم مدرنیته به سرعت خیره کنندهای رسیده است و شعاع آگاهی و اطلاع رسانی چنان گسترده شده است که دیگر نمی توان به اثبات«دور افتادگی» پرداخت ، به رغم گسترش سطح سواد و اطلاع رسانی فوق العاده در قالب رسانه های چندگانه ،سهل انگاری و بی توجهی شدیدی نسبت به میراث گذشتگان وجود دارد.شاید سعدی و کنشگران هم عصر وی بی توجه و بی مبالات نسبت به بناهایی مانند تخت جمشد برخورد می نمودنداما با چاقو به جان  اثرخدشه وارد نمی ساختندو بر آن یادگاری درج نمی نمودند.یا به کمک همسنخ خویش به آثار چوب حراج نمی زدند؛به معنای دیگر  بی تفاوتی به عنوان امری طبیعی در جامعه آن دوران شمرده می شد.اما امروزه در عصری که اداعای دانایی و خرد ما عیان است، مخدوش نمودن ابنیه تاریخی وباستانی چه حاجت به بینان است!! نوشتن یادگاری روی سرستون تخت جمشید،رنگ نویسی روی کتبیه ای ایلامی در ایذه، بروز و تجلی احساسات درونی بر روی طاق بستان، ترسیم اشکال هندسی بر صورت بقاع متبرکه ،قید نمودن واژه هایی نابهنجار و ضد اخلاقی بر تارک آثار تاریخی و باستانی سرزمین ایران به گره ای کبود و رنجشی زیان آور تبدیل شده است. آثار بر جای مانده از پیشینیان و اخلاف ما میراثی ذی ارزشند که گره در تار و پود هویت ما دارند. مخدوش نمودن این آثار مبارزه و تقابل با میراث مانای گذشتکان می باشد که با ید خویش بنیان و اساسش را نشانه رفته ایم و به نزدیک، حاشیه و متن را از دست رفته می بینیم.

 

در متن مقدس قرآن شواهدی وجود داردکه حجت را بر هر مسلمان وطن دوستی تمام می نماید.هرچند باری تعالی در قالب آیه های ذیل به وجه سلبی خاطرنشان می سازند اما معنای اثباتی آن نیز به سهولت قابل استنتاج است.«بگو در زمین بگردید و بنگرید چگونه آفرینش را آغاز کرده است»(29/20)«بگو در زمین بگردید،آنگاه بنگرید که فرجام تکذیب کنندگان چگونه بوده است»(6/11)«بگو در زمین بگردید و بنگرید فرجام کسانی که پیشتر بوده...»(30/42)«بگو در زمین بگردید و بنگردید فرجام گنه پیشگان چگونه بوده است»(27/69).

 

در سفارش حضرت امیر در نامه 31 به فرزند گرامی اش حسن(ع) چند نکته در خصوص داشتن دید تاریخی و نگریستن به زندگی پیشینان وجود دارد که نشان از توجه به بناهای تاریخی  و ابنیه باستانی چه به نام کسانی که ظلم و ستم نسبت به زیردستان  روا داشته اند و چه به عنوان کسانی که با مشی عدالت رفتا کرده اند دارد.به زعم نگارنده آثار تاریخی متعلق به هردوره ای ومختص به هر شخص چه عادل چه ظالم، چه سفاک و چه پاک بایستی نگه داشت تا دیده عبرت بین به قضاوت بنشیند.

 

حضرت امیر در گاه بازگشت از رزمگاه«صفین» در مکانی موسوم به «حاضرین»  سفارش های متعددی به حسن مجتبی (ع) مرقوم داشته اند که به کرات قابل بهره برداری می باشد.اکنون که ارتباطی روشن با موضوع مورد بحث دارد به فرازی از این وصیت اشاره می شود:« در آیینه تاریخ بنگر و سرگذشت پیشینیان را ورق بزن و آنچه از تلخی ها و شیرینی ها بدیشان رسیده به یاد آور،در شهر هاشان عبرت آموز،گام بردار و در آثار به جامانده از ایشان نیک نظر کن،کتاب عمل کردشان را بگشای و آخرین موقعیت زندگیشان را بنگر که از کجا بار سفر بستند و به کدام سرا درآمدند ودر آن رحل اقامت افکندند...» حضرت  امیر در ادامه خاطرنشان می فرمایند« پسرم گرچه من شاهد زندگی پیشینیان نبوده و در عهد آنان حضور نداشته ام اما کردارشان را به دقت زیر نظر گرفته ام و در سرگذشت آنان ژرف اندیشیده ام و در آثار به جای مانده از ایشان سیر و تامل کرده ام،آنچنان که گویی یکی از آنان به شمار می آیم،بلکه من به سبب اطلاع کامل از اوضاع آنان،گویی از آغاز تا انجام در کنارشان بوده ام و در نتیجه از میان انبوه تاریکی ها و انحراف ها،پاکی ها وروشنی ها را بازشناخته و سودبخش را از زیانبار جداکرده ام...»

 

بنا بر مستندات شفاف و گویای متن مقدس قرآن و کتاب بس بزرگ نهج البلاغه، ضرورت توجه به آثار به جای مانده از گذشتگان هویدا است.بر همه ما به خصوص متولیان امر و مسوولین محترم فرض است که در پاسداشت شواهد باقیمانده از دوران باستانی و تاریخی اهتمام ویژه بنمایند و بستری جهت رویت و مشاهده این آثار برای همه مردم فراهم نمایند.درک  گذشته تاریخی به مثابه حضرت امیر به گونه ای که یکی از گذشتگان شدن فعلی است که نیاز به غور مدید وفکرشدید دارد.گذشته را وارسی نمودن به شکلی که در عهد آن عصر حضور داشتن نیز نیازمند دانش و بینشی فراوان دارد که شاید از خواص برآید؛کسانی که به طور ویژه و تخصصی به مطالعه پیرامون عادات،منش،کنش و رفتار پیشینیان بپردازند. اما فراهم نمودن زمینه لازم توسط دولتمردان محترم حداقل کاری است که می تواند سفارش حضرت امیر به فرزند شان را برای ما و در زندگی ما متجلی سازند.

 

سنگ قبر های دایو که به همت و توان سرشار مردم دایو نگهداری می شود.به رغم کوشش های فرآوان سارقین بزگوار تا کنون از خطر سرقت در امان مانده است، اما به دلیل شرایط بد نگهداری در معرض امحا می باشند.به گونه ای که بر خی سنگ قبرها دیگر به وضوح قابل خواندن نیستند، به دلیل در معرض مستقیم آب، نور و... بودن، احتمال از بین رفتن یا مورد سرقت واقع شدن این آثار ارزشمند وجود دارد.قدمت این سنگ قبرها حداقل ببین 250 تا 300  سال می باشدو تعلق به مکانی باستانی و تاریخی در جم ؛باعنوان «دایو» دارد.بی گمان سیستم های «سد وبند دایو» ،«آسیاب دایو» و «سد بزرگ دایو» و «قلعه های شاه جمشید و شاه ضحاک» با شواهد متقن به جای مانده از روزگاران پیشین، بذل توجه  جهت صیانت و نگهداری از این مجموعه پرقدمت  می طلبد

 

کمینه کاری که می توان انجام داد ایجاد موزه یا مکانی برای نگهداری علمی و قاعده مند این آثار می باشد،تا کنشگران بتوانند امکان رویت این آثار را داشته باشند.نگارنده از آقای همت ستوده به دلیل نگهداری جانانه و متعصبانه از سنگ قبرهای دایو البته به رغم امکانات اندک سپاسگزاری می نمایم.برهمه ما مردم جم از هر دسته یا گرایش واز هر تیپ اجتماعی واجب است که زمینه خلق فضایی  برای نگهداری از این آثار مهیا نماییم.به عنوان نمونه به چند تصویر در خصوص موضوع مورد بحث اشاره می شود:

 

 

 

تصویرشماره1

 

 

تصویر شماره2

 

 

تصویر شماره 3

 

[کد خبر:AJ2264]