نویسنده : سجاد بهزادي

مقدمه : استان بوشهر يكي از كم بارش ترين سالهاي عمر خود را سپري مي كند.زنگ خطر براي آب اشاميدني وكشاورزي استان سالهاست كه به صدا درآمده است اما كمتر كسي به مراتع استان در اين كم بارشي فكر مي كند.كمتر فكر كرديم كم بارشي با مراتع استان ما چه مي كند وچگونه مراتع تحت تاثير كم آبي به بيابان تبديل ميشوند.اصلا آيا تابه حال به این موضوع فکر کرده اید که فایده مراتع براي استان بوشهر چیست؟ آيا اين درست است كه بپنداريم مراتع استان تنها برای تغذیه دام مورد استفاده قرار ميگيرد؟ يا اينكه در جايي ديگر حتي گفته ميشود مراتع استان بوشهر يكي از فقيرترين مراتع هاي كشور بشمار مي رود كه اگر اقدامات اصلاحي واحياء بر روي ان صورت نگيردشايد در آينده اي نزديك ديگر براي چراي دام هم مناسب نباشد؟اما در عين حال مراتع استان مان اگر چه بخش قابل توجهي از آن ،کیفیت قابل ملاحظه‌ای ندارند، ولی بسیار ارزشمند هستند. ارزش مراتع تنها از دیدگاه تغذیه دام و تولید فرآورده‌های دامی و لبنی نیست، بلکه اهمیت آنها از لحاظ یک پوشش مفید است که در تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش عمل میكند وتولید محصولاتی از قبیل گیاهان دارویی ، صنعتی نيز از آن حاصل ميشود.اهميت اين موضوع باعث گرديد تا طي گزارشي به گوشه اي از وضعيت یک میلیون و 300 هزار هکتار مرتع در استان بوشهر بپردازم.همينطور كه مي دانيم منابع طبيعي وآبخيزداري در استان بوشهر متولي اصلي مراتع استان است كه اخيرا اقدامات اين اداره در رسانه هاي مختلف بيشتر مورد توجه افكار عمومي قرار گرفته است.

مديركل منابع طبيعي وآبخيزداري استان بوشهر؛ اصلاح واحياء دهها هكتار ازمراتع استان بوشهر را با مشاركت بهره برداران در دستور كار قرار داده ايم
مديركل منابع طبيعي وآبخيزداري استان بوشهردر مورد وضعيت كلي مراتع استان به ما گفت: وسعت مراتع استان بوشهرقابل توجه است كه با توجه به نرخ تخريب مراتع در طی چندین سال گذشته درکیفیت و درجه بندی آنها تغییراتی حاصل شده است و مراتع استان از سطح مراتع خوب بيشتر به متوسط و فقیر تنزل پيدا كرده است.وي افزود: خشكسالي بيشترين تاثير را بر مراتع استان داشته است اما تلاش خواهيم كرد درعين حال كه اعتبار بسيار اندكي در اختيار داريم بخش قابل توجهي از مراتع را اصلاح واحياء كنيم. مهاجري اضافه كرد: مراتع استان بوشهر عموما ضعیف یا زمینهای عاری از پوشش گیاهی را شامل می‌شوند واحياء پايدار آنها نيازمند كمك همه دستگا ههاست.
دكتر سهيل مهاجري ادامه داد: در سال جاري علاوه بر تعهدات موافقتنامه اي تا كنون سطحي معادل 176 هكتار از مراتع با گونه هاي دارويي وبه صورت مشاركتي بذركاري كرده ايم وطبق برنامه ريزي بعمل امده اين روند تا پايان زمان مناسب فعاليتهاي بيولوژيك در تمام شهرستان هاي استان بوشهر ادامه خواهيم داد.
مديركل منابع طبيعي وآبخيزداري استان بوشهر در ادامه اظهارات خود هشدار داد عوامل متعدد طبيعي درفرسايش بيشتر مراتع استان تاثير داشته است و موجب ايجاد اختلالاتي در زندگي گياه و خشكي بيش از حد خاك در مراتع شده است واين هشدار را مي دهم كه اگر ما نيز با بهره برداري بي رويه ازمراتع و توجه ناكافي تمامي دستگاهها به احياء اين بخش مهم از اراضي استان روبرو باشيم در واقع نه تنها از بين رفتن گياهان مرتعي را ناخواسته تسريع كرده ايم بلكه فرسايش خاك در استان بوشهر؛ مراكز مهم كشاورزي و صنعتي و مسكوني رانيز در معرض تهديدجدي قرار خواهد داد.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر؛ بهره برداری بی رویه ،مراتع استان را از سطح درجه يك به درجه سه تبديل كرده است
مهندس مهدی کریمی در ادامه اين گزارش به ما گفت:بهره برداری بی رویه به دلیل استقرار دام بیش از ظرفیت مراتع، استفاده غیراصولی از پوشش جنگلی و بوته ای مراتع برای تامین سوخت باعث شده تا بیشتر مراتع استان بوشهر از لحاظ تولید علوفه و تغذیه دام از سطح درجه یک و دو به درجه سه تبدیل شوند.

وي افزود: اقدامات مشاركتي با مرتعداران وحمايت همه جانبه مسئولين استاني تنها راه نجات مراتع استان است و خوشبختانه شواهدي نيز از اين امر در برخي از شهرستان ها ملاحظه مي كنيم.وي بعنوان مثال شهرستان ديلم را يكي از شهرستان هاي استان ناميد كه در هفته گذشته بخش قابل توجهي از مراتع آن زیر پوشش برنامه های اصلاح و احیای مراتع قرار گرفت.
وي تصريح كرد: ما در منابع طبيعي وآبخيزداري استان بوشهر در بخش مراتع نگران فرسايش خاك هستيم و نمي خواهيم با از بين رفتن مراتع به بيابان ها استان اضافه گردد وشاهد گردوخاك شديد در فصل هاي مختلف وبخصوص تابستان ها باشيم.اگر چه پروژه هاي مهمي مانند ترسيب كربن نيز در سطح بيابان ها اجرا كرده ايم اما فرسایش خاک یک بحث فرا استانی و فراملی است كه همه دستگاهها بايد به كمك منابع طبيعي استان بيايند.
مديرطرح هاي ترسيب كربن در استان بوشهر؛تثبيت حدود 10 درصد از بيابان هاي استان بوشهر
مهندس پرويز دانش پوربا بیان اینکه با همه اقدامات انجام شده شاید تاکنون در حدود 10 درصد بیابانهای استان تثبیت شده اند افزود: یکی از راهکارهای مقابله با بیابان زایی مشارکت جوامع محلی و نهادهای غیردولتی است.وي ادامه داد: ما نبايد اجازه دهيم مراتع استان به بيابان تبديل شوند وگرنه طرح هاي تثبيت بيابان و احيا اراضي بياباني با هزينه هاي چند برابري صورت خواهد گرفت وبسيار سخت خواهد بود.
وي خاطرنشان كرد: بعنوان مثال منابع طبيعي و آبخيزداري استان بوشهر در بخش شبانكاره استان پروژه ترسيب كربن به هدف بيابان زدايي انجام داده است كه اگر چه اين پروژه ماندگار شد اما بدون اعتبار كافي نمي توان به كل بيابانهاي استان تعميم داد.برای اجرای پروژه ترسیب کربن در بخش شبانکاره بوشهر تاکنون سه میلیارد و 350میلیون ریال اعتبار ملی، سه میلیارد و 650میلیون ریال اعتبار استانی و 340میلیون ریال اعتبار بین المللی تخصیص یافته است.

وی اقدامات انجام شده در پروژه ترسیب کربن در شبانکاره بوشهر را شامل تاسیس چهار صندوق توسعه خرد اعتباری با پس انداز بیش از یک میلیارد ریال، پرداخت 113فقره وام 4 درصد به میزان بیش از یک میلیارد و 200 میلیون ریال از صندوق توسعه روستا با اولویت به طرحهای اشتغال زا و مشاغل سبز، احداث یک باب آب انبار، ساخت 90هکتار هلالی آبگیر، 366مورد بند خاکی و 228هکتار نهالکاری دانست.
رئيس اداره مرتع منابع طبيعي وآبخيزداري استان بوشهر؛ شاهد تقویت حس تعلق خاطر دامداران عشایر به مراتع استان هستيم
مهندس علي بوستاني در ادامه گزارش ما در مورد مراتع استان بوشهر گفت: تعلق خاطر دامداران و سازمانهاي مردمي به مراتع استان باعث گرديد در عين حال كه با كمبود شديد اعتبار روبرو هستيم در ماههاي گذشته بيش از 40 هکتار از مراتع دیر و دشتی زیر کشت گیاه لگجی رفت. تولید این نهال در طرح‌های مرتع‌داری استان بوشهر در راستای توسعه و بهره‌برداری از گیاهان دارویی و غیر علوفه‌ای در سطح مراتع انجام شده است وتنها راه نجات مراتع انجام همين اقدامات است كه انشالله توسعه خواهد يافت.
وي افزود: چنانچه موفق شویم اعتبار لازم را برای توسعه احياء مراتع استان جذب کنیم پیش‌بینی می‌شود 60 هکتار دیگر از مراتع کم آب استان نیز زیر کشت این گیاه پرخاصیت و دارویی برود كه البته همكاري مرتع داران به ما انگيزه دو چندان خواهد داد وانتظار مي رود مانند اقدام اخيري كه در شهرستان ديلم صورت گرفت يك جوشش دروني و مردمي در احياء مراتع استان شاهد باشيم. در ديلم جوانان ومهندسان تحصيل كرده عشايردر بهبود و اصلاح مراتع به كمك ما آمدند.
همين طور كه در اين گزارش پي بردم مسئولين امر يكي از راههاي نجات و احياء مراتع استان را همياري وهمكاري مردم مي دانستند وشهرستان ديلم را الگويي در اين زمينه معرفي مي كردند.اين امر باعث شد به ديلم برم.

شهرستان ديلم ؛ شمالي ترين نقطه استان بوشهر.
سرپرست اداره منابع طبیعی وآبخیزداری شهرستان دیلم؛ بيش از 180 هکتار از مراتع شهرستان دیلم با مشارکت بهره برداران زیر پوشش برنامه های اصلاح و احیای مراتع قرار گرفته است
مهندس غلامحسین آقاجری در ادامه اين گزارش به ما گفت: این برنامه در مراتع عشایری چهارراه بی بی حکیمه اين شهرستان در حال اجراست و مرتعداران اقدام به کاشت نهال و بذر گیاهان دارویی و احداث هلالی های آبگیر برای ذخیره نزولات آسمانی کرده اند وبه همت مرتع داران بذرهای گیاهان مرتعی از انواع علوفه ای و دارویی شامل شکرتیغال، قیچ، هلپه، لگجی و آویشن کشت شده و انتظار می رود با افزایش بارندگی ها علاوه بر توسعه سطح گیاهان دارویی منجر به تولید علوفه و تغییر و بهبود شرایط زیست محیطی مراتع گردد.
وي با اشاره به علاقمندی و نگرش مثبت مرتعداران نسبت به حفظ جنگلها و مراتع گفت تمام فعالیت ها بصورت کاملا مشارکتی و با هزینه و نیروی کار مرتعداران و با نظارت و هدایت کارشناسان منابع طبیعی اجرا میشود وآثار و نتایج این طرح راحفاظت از عرصه های مرتعی، جلوگیری از فرسایش خاک، تولید گیاهان دارویی، کمک به اقتصاد دامداران، تامین معیشت پایدار جوامع محلی ساکن در مرتع و توانمندسازی آنان در صیانت از تنوع زیستی و ذخایر ملی دانست.
ضرورت مشاركت مردمي و همه دستگاهها دولتي وخصوصي در كنار طرح هاي منابع طبيعي و آبخيزداري استان بوشهر
نتيجه: آنچه تهيه كننده اين گزارش به شكلي ملموس دريافت كرد اينكه هركجا مردم باشند مي توان كارهاي بزرگي در مراتع وطبيعت استان بوشهر صورت داد اما مي بايست دستگاههاي دولتي وخصوصي نيز در طرح هاي ملي وزيست محيطي منابع طبيعي و آبخيزداري استان را ياري كنند وبه آنها انگيزه دهند.منابع طبيعي و آبخيزداري استان بوشهر با درك به اين موضوع ؛ عليرغم همه مشكلاتي كه در بخش هاي بودجه ونيروي انساني از يك طرف وكم بارشي و تهديد خشكسالي ازطرفي ديگر دارد به كمك مديركل جوان وبا دانش خود آستين ها را بالا زده است و همين طور كه در گزارش آمده است اقدامات بسيار خوبي در سطح مراتع استان صورت گرفته است . اما با اين توصيف گفته ميشود سالانه يك درصد از اراضي مرتعي كشور به بيابان تبديل ميشود كه يقينا استان بوشهر نيز شامل ميشود.ما نيازمند نگرشي جدي تر وعلمي تري همه دستگاهها به مراتع استان هستيم و مي بايست خاك و پوشش گياهي استان را بعنوان سرمايه هاي ملي و با اهميت بپنداريم.كاهش سطح مراتع در استان يعني توسعه بيابان دراستان واين زنگ خطري است كه بايد جدي تر به آن نگريست.خطر توسعه بيابان در استان كمتر از كاهش سفره هاي زيرزميني وتهديد كم آبي نيست./پیام عسلویه

نوشتن دیدگاه