آينه جم؛ حسن رمضانی ( دانشجوی ارشد اقتصاد انرژی )
در سالهای اخیر با توسعه فازهای گازی پارس جنوبی شاهد رشد بالای مهاجرت به برخی شهرهای جنوب استان بوشهر بخصوص مراکز شهرستان های عسلویه،کنگان و جم بوده ایم.
این امر علاوه بر تغییر در ابعاد مختلف جمعیت، اشباع کالبدی، افزایش بهای مسکن و خدمات، سبب بروز مشکلات متعدد مدیریتی، اجتماعی و فرهنگی نیز شده است.
نبود برخی زیرساخت ها، خدمات و امکانات مورد نیاز در روستاها و شهر های کوچک جنوب استان باعث گردیده تا بیشتر جمعیت جوان مناطق پیرامونی برای ادامه زندگی به مرکز شهرستانهای خود رهسپار گردند. از طرفی انگیزه های شغلی نیز سالانه مهاجران زیادی را که غالب آنان افراد غیر بومی هستند، به سمت شهرهای جنوبی بوشهر کشانده است، شهرهایی که دیگر توان افزایش جهشی مهاجران را ندارند.
برای برطرف کردن بخشی از این مشکلات، تمرکززدایی از مرکز شهرستان های جنوب استان راهبردی است که می تواند روند گسترش جمعیت روزافزون شهرهای کنگان، جم و عسلویه را کند نماید.برای اجرای این راهبرد ابتدا لازم است شهرهای جنوب استان بوشهر را از دو منظر مهاجر فرست و مهاجر پذیر مورد بررسی دقیق قرار داد که خود مبحثی مفصل است و در این مقال نمی گنجد.
مختصر اینکه از 13 شهر جنوبی استان بوشهر شهرهای عسلویه، نخل تقی، جم، سیراف، بنک و کنگان شهرهای مهاجر پذیر و شهرهای آبدان، دوراهک، ریز و انارستان شهرهای مهاجر فرست هستند. در این بین سه شهر بردخون،بردستان و دیر که در سالهای اخیر تا حدودی شرایط متعادل تری را در زمینه مهاجرت فرست و مهاجر پذیری تجربه کرده اند، در آینده نزدیک و با توسعه پارس شمالی و تکمیل راههای ارتباطی به شدت تحت تاثیر پدیده مهاجرت پذیری قرار خواهند گرفت و شهر آبدان نیز در صورت ایجاد دسترسی به حوزه پارس شمالی قابلیت تبدیل به شهری مهاجر پذیر را خواهد داشت.از اینرو راهبرد تمرکززدایی باید به شکلی برنامه ریزی گردد که هدف اصلی آن آهسته کردن رشد جمعیت مهاجر در شهرهای مهاجر پذیر باشد و تحقق این مهم در گرو توسعه امکانات و دگرگونی اقتصاد روستاها و شهرهای کوچک و مهاجر فرست است.
در برنامه ششم توسعه کشور در مواد قانونی زیادی به توسعه روستاها اشاره شده كه ماده 26 و 27 قانون توسعه روستاها به توازن منطقه‌ای، توسعه روستایی و توانمند سازی اقشار آسیب‌پذیر در مناطق روستایی اشاره و تاكید دارد. توجه به زیرساخت های اساسی روستاشهرها با اهداف کاهش نابرابری ها ، بهبود رفاه و کیفیت زندگی مردم، می تواند ظرفیت پذیرش جمعیت این مناطق را افزایش داده و جریان مهاجرت های روستایی را به سوی شهرهای کوچک هدایت نماید.در واقع عملکرد توسعه ای شهرهای کوچک،روستاهای پیرامون را تحت الشعاع قرار می دهد و زمینه ساز توسعه و رشد این نواحی در ابعاد گوناگون خواهد بود.
برای تحقق توسعه و توازن منطقه ای دولت باید تلاش نماید تا از کانون های مرکزی مناطق، تمرکز زدایی نماید و زمینه ی را برای توزیع متعادل تر جمعیت و عدالت جغرافیایی در این منطقه حساس و حیاتی کشور فراهم نماید. تزریق منابع مالی و اقتصادی و واگذاری اختیارات تصمیم گیری به شوراهای فرادستی نیز از جمله سازکارهایی که می تواند در تحقق این مهم موثر واقع گردد و در این بین توجه به شوراهای فرادستی در تصمیم گیری ها و حل مشکلات منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت است چرا که ضمن تقویت جایگاه شوراها، می تواند به توزیع عادلانه امکانات و منابع کمک نموده و مشارکت بیشتر مردم را در تعیین سرنوشت خویش به دنبال داشته باشد.در واقع می توان گفت که مشارکت گسترده در تصمیم گیری از ضرورتهای فرایند توسعه است و تمرکززدایی از شهرهای مهاجر پذیر جنوب استان راهی برای انگیختن این مشارکت می باشد.
نتیجه اینکه روند رو به رشد شهرنشینی در مراکز شهرهای جنوبی استان، همگام با مهاجرت های شدید روستاها به خصوص مهاجرین اشتغال در حوزه پارس جنوبی و شمالی باعث ایجاد الگوی نامتوازن نظام شهری ،تجمع و تمرکز جمعیت در این منطقه از استان بوشهر گردیده است. اجرای سیاست توسعه روستاها و شهرهای کوچک جنوب استان بوشهر از طریق تمرکززدایی و با هدف کاهش فشارهای جمعیتی وارد شده به مراکز این شهرستانها، راهبردی لازم الاجرا از سوی دولت است و تعلل در برنامه ریزی و اجرای دقیق این راهبرد، ضمن فشار مضاعف بر روی خدمات شهری، موجب نارضایتی مردم در ابعاد مختلف سیاسی،اجتماعی و اقتصادی خواهد شد.
نبود برخی زیرساخت ها، خدمات و امکانات مورد نیاز در روستاها و شهر های کوچک جنوب استان باعث گردیده تا بیشتر جمعیت جوان مناطق پیرامونی برای ادامه زندگی به مرکز شهرستانهای خود رهسپار گردند. از طرفی انگیزه های شغلی نیز سالانه مهاجران زیادی را که غالب آنان افراد غیر بومی هستند، به سمت شهرهای جنوبی بوشهر کشانده است، شهرهایی که دیگر توان افزایش جهشی مهاجران را ندارند.
برای برطرف کردن بخشی از این مشکلات، تمرکززدایی از مرکز شهرستان های جنوب استان راهبردی است که می تواند روند گسترش جمعیت روزافزون شهرهای کنگان، جم و عسلویه را کند نماید.برای اجرای این راهبرد ابتدا لازم است شهرهای جنوب استان بوشهر را از دو منظر مهاجر فرست و مهاجر پذیر مورد بررسی دقیق قرار داد که خود مبحثی مفصل است و در این مقال نمی گنجد.
مختصر اینکه از 13 شهر جنوبی استان بوشهر شهرهای عسلویه، نخل تقی، جم، سیراف، بنک و کنگان شهرهای مهاجر پذیر و شهرهای آبدان، دوراهک، ریز و انارستان شهرهای مهاجر فرست هستند. در این بین سه شهر بردخون،بردستان و دیر که در سالهای اخیر تا حدودی شرایط متعادل تری را در زمینه مهاجرت فرست و مهاجر پذیری تجربه کرده اند، در آینده نزدیک و با توسعه پارس شمالی و تکمیل راههای ارتباطی به شدت تحت تاثیر پدیده مهاجرت پذیری قرار خواهند گرفت و شهر آبدان نیز در صورت ایجاد دسترسی به حوزه پارس شمالی قابلیت تبدیل به شهری مهاجر پذیر را خواهد داشت.از اینرو راهبرد تمرکززدایی باید به شکلی برنامه ریزی گردد که هدف اصلی آن آهسته کردن رشد جمعیت مهاجر در شهرهای مهاجر پذیر باشد و تحقق این مهم در گرو توسعه امکانات و دگرگونی اقتصاد روستاها و شهرهای کوچک و مهاجر فرست است.
در برنامه ششم توسعه کشور در مواد قانونی زیادی به توسعه روستاها اشاره شده كه ماده 26 و 27 قانون توسعه روستاها به توازن منطقه‌ای، توسعه روستایی و توانمند سازی اقشار آسیب‌پذیر در مناطق روستایی اشاره و تاكید دارد. توجه به زیرساخت های اساسی روستاشهرها با اهداف کاهش نابرابری ها ، بهبود رفاه و کیفیت زندگی مردم، می تواند ظرفیت پذیرش جمعیت این مناطق را افزایش داده و جریان مهاجرت های روستایی را به سوی شهرهای کوچک هدایت نماید.در واقع عملکرد توسعه ای شهرهای کوچک،روستاهای پیرامون را تحت الشعاع قرار می دهد و زمینه ساز توسعه و رشد این نواحی در ابعاد گوناگون خواهد بود.
برای تحقق توسعه و توازن منطقه ای دولت باید تلاش نماید تا از کانون های مرکزی مناطق، تمرکز زدایی نماید و زمینه ی را برای توزیع متعادل تر جمعیت و عدالت جغرافیایی در این منطقه حساس و حیاتی کشور فراهم نماید. تزریق منابع مالی و اقتصادی و واگذاری اختیارات تصمیم گیری به شوراهای فرادستی نیز از جمله سازکارهایی که می تواند در تحقق این مهم موثر واقع گردد و در این بین توجه به شوراهای فرادستی در تصمیم گیری ها و حل مشکلات منطقه‌ای بسیار حائز اهمیت است چرا که ضمن تقویت جایگاه شوراها، می تواند به توزیع عادلانه امکانات و منابع کمک نموده و مشارکت بیشتر مردم را در تعیین سرنوشت خویش به دنبال داشته باشد.در واقع می توان گفت که مشارکت گسترده در تصمیم گیری از ضرورتهای فرایند توسعه است و تمرکززدایی از شهرهای مهاجر پذیر جنوب استان راهی برای انگیختن این مشارکت می باشد.
نتیجه اینکه روند رو به رشد شهرنشینی در مراکز شهرهای جنوبی استان، همگام با مهاجرت های شدید روستاها به خصوص مهاجرین اشتغال در حوزه پارس جنوبی و شمالی باعث ایجاد الگوی نامتوازن نظام شهری ،تجمع و تمرکز جمعیت در این منطقه از استان بوشهر گردیده است. اجرای سیاست توسعه روستاها و شهرهای کوچک جنوب استان بوشهر از طریق تمرکززدایی و با هدف کاهش فشارهای جمعیتی وارد شده به مراکز این شهرستانها، راهبردی لازم الاجرا از سوی دولت است و تعلل در برنامه ریزی و اجرای دقیق این راهبرد، ضمن فشار مضاعف بر روی خدمات شهری، موجب نارضایتی مردم در ابعاد مختلف سیاسی،اجتماعی و اقتصادی خواهد شد.
* پيام عسلويه
