همواره به دنبال وقوع زمین لرزه به سرعت و پشت سر هم جلسات به منظور تعیین و برآورد خسارات وارد آمده تشکیل می شود اما با فروکش کردن ترس و دلهره های ناشی از وقوع آن، بار دیگر غافل تر از همیشه به درون منازل خویش بر می گردیم و همانند گذشته بی هیچ برنامه ریزی و اتخاذ تدابیر و راهکارهای لازم در مورد بهبود وضعیت فعلی به زندگی روزمره خویش مشغول می شویم.
زمین لرزه یا زلزله لرزش و یا جنبش زمین است که به علت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسلهای پوسته ی زمین در مدتی کوتاه روی می دهد. در حالت کلی زمین لرزه اکثراً نتیجه حرکت گسلها بوجود می آید و هر نوع ارتعاشی را در بر  می گیرد و شامل ارتعاش طبیعی و ارتعاش مصنوعی است که درنتیجه فعالیتهای انسان رخ میدهد.
وقوع زمین لرزه در شهرهای «بنک»  و بندردیر در روزهای گذشته، بار دیگر بر اهمیت برنامه ریزی بهینه به منظور افزایش تابآوری شهری در برابر این نوع بلایای طبیعی تأکید می نماید. اگرچه خوشبختانه زمین لرزه های به وقوع پیوسته در شهرستان دیر از شدت لازم برخوردار نبود اما این می تواند زنگ خطری در جهت بیداری و هشیاری بیشتر مسئولین در امر برنامه ریزیهای منسجم و مورد نیاز باشد. 
کشورمان ایران به دلیل قرار گرفتن بر روی گسلهای فعال همیشه با این پدیده دستب هگریبان بوده است. وجود گسلهایی مهمی همچون زاگرس در کازرون، دنا، میناب، اردل، زرد کوه، گسل آغاجری، گسل مارون و غیره در مناطق جنوبی کشور و امتداد آنها تا سواحل خلیج فارس به طور حتم میتوان دریافت که شهرهای جنوبی و ساحلی خلیج فارس نیز همچون سایر شهرهای ایران نسبت به وقوع زمین لرزه از حساسیت ویژه ای برخوردارند. 
در 100 سال اخیر زلزله های بزرگ و متعددی در نواحی جنوبی ایران به وقوع پیوسته است که مهمترین آن ها می توان به این موارد اشاره نمود: سال 1288 در منطقه سیلاخور لرستان، زمین لرزهای به بزرگی 7.4، در سال 1339 در شهر لار استان فارس با بزرگی 6.7 ریشتر، سال 1351 منطقه قیروکارزین در استان فارس با شدت 6.9 ریشتر و به دنبال آن چهار هزار کشته، در سال 1356 خورگو در استان هرمزگان با شدت هفت ریشتر و با 128 نفر کشته و فروردین 1392 زلزلها ی به بزرگی 6.1 ریشتر استان بوشهر.
 در مبحث مدیریت و برنامه ریزی شهری از اهداف اصلی آن می توان به سه مفهوم سلامت، آسایش و زیبایی جوامع شهری اشاره نمود. پرداختن به مفهوم امنیت و ایمنی در شهر اگرچه جز اهداف برنامه ریزی شهری نیست اما معیاری بهینه در تعیین مکانهای مناسب فعالیتها و کاربری های شهری در کنار معیارهای سازگاری، آسایش، کارایی و مطلوبیت بکار رفته است که همگی نقش مستقیم در کاهش آسیب پذیری شهر نسبت به بحرانها را بر عهده دارند. با توجه به اهمیت مسئله حفاظت از شهروندان در برابر بلایا و مخاطرات طبیعی و انسانی، میبایست مفهوم ایمنی و امنیت در شهرها به عنوان یکی از اهداف مهم در برنامه ریزی شهری در نظر گرفته شود. ایمنی شهری در حقیقت می تواند شامل همه تمهیدات و اقداماتی باشد که در قالب برنامه ریزیهای کوتاهمدت، میان مدت و بلند مدت سبب حفظ جان و مال ساکنین شهرها و روستاها می گردد. بررسی آسیبپذیری شهرها در برابر بلایای طبیعی که به صورت زلزله، سیل، آتش سوزی رخ می دهند سبب بهبود کیفی برنامه ریزی شهری و دستیابی بهینه به اهداف از پیش تعیین شده آن می شود.
با بررسی وضعیت شهرهای جنوب استان بوشهر به خصوص مراکز شهرستانها که محل تجمع امکانات و تجهیزات مهم فرا منطقه ای و ملی هستند می توان دریافت هیچکدام از این شهرها از نظر مدیریت بحران و آمادگی بهم نظور وقوع چنین بحران هایی از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند.
زلزله چند روز اخیر  در شهر دیر و وضعیت به وجود آمده ی بعدازآن به وضوح گویای سردرگمی مردم و مسئولین در مدیریت بحران پیش آمده بود. از طرفی سیستم آموزشی ناکارآمد فعلی به وظایف خود به نحو بهینه عمل ننموده و در نتیجه آن ساکنین از آمادگی ذهنی و آموزش های لازم به منظور انجام آن ها در چنین شرایط برخوردار نیستند و  از طرفی زیرساختهای لازم در شهر فراهم نیست و احداث آنها مورد غفلت مدیران قرارگرفته است. به گونه ای که با زمین لرزه ای 4.9 ریشتری زندگی روز مره ساکنین به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و برق بخش وسیعی از شهر قطع گردید. حال اگر با خود بیندیشیم که با وقوع زمین لرزه های با شدت و بزرگی به مراتب بیشتر و در نتیجه ی آن بحران به وجود آمده چه شرایطی بر منطقه حاکم خواهد شد؟
با بررسی معیارهای کاهش آسیب پذیری در مواقع بحران نظیر، دسترسی به تجهیزات موردنیاز شرایط بحران، ارائه خدمات ایمنی و اورژانسی، شبکه معابر و دسترسی به آنها، دسترسی به فضای باز، نوع مصالح به کار رفته در بناها و غیره میتوان دریافت که در حال حاضر شهرهای جنوب استان از توزیع یکپارچه خدمات ایمنی و اورژانسی در همه مناطق و محله های شهری برخوردار نیستد. به طور مثال هیچ کجای شهر دیر و یا کنگان که مرکز شهرستان هستند شیرهای هیدراته مورد نیاز خدمات آتشنشانی نصب نگردیده است. همچنین مراکز مهم مدیریتی و تصمیم گیری از برق اضطراری و پناهگاه های مناسب برخوردار نیستند. با .گذشت چندین سال از عمر شهر و اعطای عنوان شهر به بندر دیر هنوز آب آشامیدنی موردنیاز مردم از مسافت طولانی و خط لوله کشی تامین میگردد و شهر منابع مخصوص ذخیره آب آشامیدنی در شرایط بحران را ندارد، انبارهای مواد غذایی جهت استفاده در مواقع بحران در سطح شهر وجود ندارد، مکانهای عمومی به منظور تجمع مردم در اینگونه  مواقع و زیرساختهای لازم مربوط به آن در هیچکدام از شهرها فراهم نگردیده است، سیستم معابر و راههای دسترسی به طور مناسب برنامه ریزی نگردیده است و در بیشتر نواحی شهر با وقوع کوچکترین بحرانهای اینچنینی سبب ایجاد ترافیک و برهم خوردن توازن حمل ونقل روان درون شهری میشود. در کنار همه این نواقص، آموزش شهروندی نیز در همه ی رده ها در ضعیفترین حالت ممکن است و مردم به هیچ عنوان آمادگی لازم جهت قرارگیری در این موقعیتها را ندارند.
بنابراین نیاز است تا مسئولین و مدیران برنامهریزی شهری و نهادهای اصلی تصمیم گیری در شهرستان  و شهرها، در ابتدای کار مطالعات جامع و دقیق از وضعیت فعلی و تعیین سطح آسیب پذیری و معیارهای مربوط به آن در شهرها و روستاها و پهنه بندی مناسب انجام دهند و در ادامه نیز به برنامه ریزی های بهینه در راستای کاهش آسیب پذیری این شهرها پرداخته و تلاش نمایند اهداف برنامه ریزی شهری به بهترین شکل ممکن برای شهروندان فراهم گردد.
بهمنظور کاهش سطح آسیب پذیری و افزایش آمادگی در برابر بلایایی طبیعی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
1. منطقه بندی و پهنه بندی شهرها بر اساس میزان آسیب پذیری در برابر زلزله و حوادث مشابه و برنامه ریزی بر اساس آن
2. انجام مانورها به صورت دورهای در تمام سطوح شامل مراکز آموزشی، اداری و نیز در بین شهروندان و محله های مختلف شهر
3. بهبود امکانات لازم نظیر سردخانه ها و مسیرهای دستیابی به آرامگاه شهر به منظور دفن سریع و به موقع متوفین 
4. احداث و پراکنده سازی مناسب انبارهای ذخیره آب آشامیدنی و آذوقه و مواد غذایی موردنیاز در تمام سطح شهر به منظور خدمات دهی بهینه به شهروندان
5. آموزش نیروهای نظامی به منظورکمک رسانی و کنترل و تامین امنیت شهر پس از وقوع بحران 
6. بهبود سیستم حمل ونقل عمومی بین شهرها به منظور انتقال سریع شهروندان در شرایط بحران
7. تجهیز مراکز مهم و حساس شهرها به تجهیزات مورد نیاز شرایط بحران نظیر برق اضطراری 
8. ایجاد شرایط بهینه به منظور استفاده از تجهیزات ایمنی و خدماترسانی شهرهای مجاور در شرایط بحران
9. ایجاد و توسعه فضاهای چندمنظوره جهت استفاده ساکنین نظیر پارک ها  و فضاهای باز، سالن های چند منظوره، محل های اسکان موقت شهروندان
در پایان امید است با انجام مطالعات دقیق و در نتیجه آن برنامه ریزی منسجم و یکپارچه و ایجاد هماهنگی های لازم بین بخشی و نیز استفاده بهینه از امکانات و نقاط قوت و فرصتهای موجود در منطقه در جهت رفع نقاط ضعف و حذف تهدیدهای موجود اقدام نمود و راهکارهای بهینه به منظور بهبود شاخصهای امنیتی و ایمنی در محیط شهری ارائه و عملیاتی گردد و بیش از پیش به اهداف زندگی پایدار شهری دست یافت.
کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی شهری

** پیام عسلویه