سید علیرضا سجادی ؛ وندالیسم1 به معنی تخریب امکانات و اموال عمومی برگرفته از کلمه وندال2 نام قومی از اقوام و نژاد ژرمن- اسلاو است که در قرن پنجم میلادی درتمدن فعلی مغرب زمین  زندگی می کردند.

 آوای جم:آنها انسانهایی خشن، مهاجم و جنگجو بودند که به تخریب، تاراج و نابودی شهرها و مناطق متصرفه می پرداختند. روحیه خشن و افراط گرایانه آنها سبب شده بود که دست به تخریب و انهدام مواریث فکری و فرهنگی شهرها و جوامع به تصرف درآمده نیز بزنند. این روحیه ویرانگرانه موجب شد که اصطلاح وندالیسم در علوم اجتماعی و جامعه شناسی به کلیه ی رفتارهای آگاهانه و حتی نا آگاهانه به منظور تخریب و نابودی اموال، اشیاء، امکانات و آثار عمومی و هنری اطلاق گردد.

این خصیصه رذیله از آفات و معایب بزرگ جامعه متمدن و مترقی فعلی است. این افراد که بعضاً به نوعی بیماری روحی روانی نیز مبتلا هستند، تلاش می کنند آثار، ابنیه، امکانات و خدماتی را به ورطه نابودی بکشانند که از آنِ خود و جامعه ای است که درآن نشو و نما یافته اند. امروزه بی توجهی و کم توجهی به اموال عمومی و تخریب آنها در اکثر شهرهای کوچک و بزرگ مشاهده می شود. این اقدامات خرابکارانه خسارات و لطمات زیادی به سرمایه های عمومی و ملی وارد می سازد.

تخریب و خسارت به باجه های تلفن های عمومی، فضاهای سبز، امکانات پارکها، خودروهای پارک شده در کوچه ها و خیابانها، روشنایی معابر و میادین، سرویس های بهداشتی عمومی، آثار و ابنیه قدیمی و باستانی و دیوار نویسی های غیر متعارف و غیر اصولی از جمله نمونه های کم توجهی و  بی توجهی است که می توانیم از آنها تحت عنوان وندالیسم یاد کنیم.

جامعه شناسان در خصوص دلایل این رفتارهای ناشایست، غرض ورزانه و تعمدانه در جامعه دیدگاههای متنوعی ارائه کرده اند.

کوهن از جامعه شناسان بزرگ آمریکا که به بررسی بزهکاری در محلات پر بزه پرداخته معتقد است: « هر اندازه فرد احساس کند که در جامعه از مقام و موقعیت پایینی برخوردار است، از زندگی و جامعه خود رضایت کمتری دارد و در نتیجه ارزشها و هنجارهای اجتماعی راکنار گذاشته و به مختل کردن نظم اجتماعی و تخریب اموال عمومی اقدام می کند3.»(خضرنجات،1371، ص 200).

ادوین ساترلند یکی دیگر از روانشناسان و جامعه شناسان رفتارهای انحرافی را ناشی از مراوده، هم نشینی و پیوند با گروه های دوستی می داند. او اعتقاد دارد: «یک رفتار انحرافی همانند سایر رفتارهای اجتماعی از هم نشینی، دوستی و پیوند با دیگران آموخته می شود اگر درجریان جامعه پذیری، افراد طغیان و تخطی از هنجارها را بیاموزند، به سوی رفتارهای انحرافی کشیده خواهند شد4.(صارمی ، 1380، ص 111)

برخی دیگر از جامعه شناسان معتقدند که زندگی شهر نشینی، قید و بندهای آن،          تأثیر پذیری از صنعت و تجارت و دورماندن از ساختار و هویت قدیمی و سنتی سبب این اقدامات می باشد. آنها می گویند: « مناطق شهری از انگیزه ها و غرایز شهرنشینان ممانعت می نماید و به همین دلیل انحرافات اجتماعی به وجود می آید. میزان بزهکاری و جرم در مراکز شهرها بیشتر بوده و در واقع هر چه از مراکز شهرها به سمت خارج حرکت می کنیم میزان جرم و بزهکاری نیز کاهش می یابد5.» (مساوات آذر، 1374، ص35).

صرف نظر از اینکه هیچ توجیهی نمی تواند در یک اقدام خرابکارانه پذیرفته باشد، این خصلت پست و رذل که از سوی بزهکاران و بیماران انجام می شود را باید به طرق منطقی و مقتضی و با راهکارها و اقدامات اصلاحی درمان کرده تا شاهد کمترین میزان خسارت به اموال عمومی و ملی باشیم.

پرواضح است که وندالیسم یک انحراف اجتماعی است و همانند سایر انحرافات اجتماعی باید درهمان مراحل ابتدایی خود اصلاح شود تا گسترش نیابد و در جامعه ماندگار نشود. اولین و یا شاید مهمترین راه اصلاح و معالجه جامعه و افراد ازاین بیماری جهانی، ملی و منطقه ای نظارت همگانی درقالب فریضه امر به معروف و نهی از منکر می باشد. اگر آحاد مردم در انجام این وظیفه کوتاهی کنند، این گناه اجتماعی      قوی‌تر و محکم‌تر شده و با گذشت زمان تمام سطوح جامعه را در برمی گیرد. دراین خصوص پیامبر(ص) تمثیل زیبایی دارند:« مردم یک جامعه مانند سرنشینان کشتی اند. اگر کسی جایی را که نشسته، به بهانه ی این که جای خودش است، خراب کند، نه تنها خودش بلکه  همه را غرق خواهد کرد.» مردم در یک جامعه همانند مسافران و سرنشینان یک کشتی هدف و مقصد مشترکی دارند و مردم بخاطر این هدف و مقصد واحد می بایست نقش نظارتی خود را ایفا تا چنین بیماری ها و بداخلاقی هایی درجامعه شایع نشود.

راه دوم اصلاح و معالجه این بیماری عصر جدید، کار فرهنگی و فرهنگ سازی است. برای فرهنگ سازی همه نهادها و سازمانهای دولتی متولی فرهنگ و تشکلهای غیر دولتی می توانند تأثیر گذار باشند. استفاده از ظرفیتهای موجود درجامعه؛ تریبونهای مختلف، رسانه های کاغذی و مجازی و ... در قالب گفتگو، کتاب، مقاله، شعر، تصویر، فیلم و نمایش می تواند گرایش به وندالیسم را کم تر و زمینه و عرصه را برآنها محدود تر نماید.

راهکار سوم اینکه اگر اِعمال نظارت همگانی و کار فرهنگی مؤثر واقع نشود و بزهکاران همچنان به کارهای ویرانگرانه و بداخلاقی خود ادامه دهند، بکارگیری زور، جبر، فشار و برخورد ضرورت می یابد که البته انجام این وظیفه و مأموریت درحوزه مسئولیت های حاکم جامعه ی اسلامی و مشروط به اجازه او می باشد.

نتیجه اینکه وندالیسم بیماری و بلای جامعه انسانی است و با توجه به اینکه سرمایه های عمومی و ملی متعلق به  آحاد مردم می باشد، خود مردم می بایست با تعلق خاطر بیشتر حافظ و نگهبان این امکانات باشند و درکنار مسئولین نقش نظارتی و فرهنگی را ایفا نموده تا از اتلاف اموال عمومی و سرمایه های ملی جلوگیری به عمل آید.

1. Vandolism  

2. Vandol

3. خضرنجات، حمید،1371، مبانی جامعه شناسی، چاپ اول، تهران.

4. امین صارمی، نوذر، 1380، انحرافات اجتماعی، مشهد انتشارات آستان قدس رضوی.

5. مساوات آذر، مجید، 1374، آسیب شناسی اجتماعی ایران، تبریز، انتشارات نوبل.

[کد خبر:AJ2313]