آینه جم؛ اسفند ماه سال 1393 به همراه تعدادی از مدیران شهرستان عسلویه در قالب یک اردوی آموزشی که از طرف آموزش و پرورش شهرستان تدارک دیده شده بود عازم استان یزد شدیم. طبق برنامه قرار بود در طول دو روز اقامت در آنجا از مدارس استان بازدید نماییم. با توجه به اینکه عملکرد آموزش و پرورش استان یزد در بیست و یک سال گذشته در زمینه ی قبولی در کنکور سراسری دانشگاه ها کاملا موفقیت آمیز بوده است، بنا داشتیم ضمن بازدید از مدارس و گفتگوبا مدیران و معلمان، دلایل موفقیت آنها را مورد بررسی قرار داده تا به این راز مهم یعنی علت کسب رتبه‌های علمی دراستان یزد در 21 سال گذشته دست پیدا کنیم.
به گزارش آینه جم؛ نوشته ی زیر شرحی هر چند مختصر، از این سفر آموزشی می باشد. امید است دستاوردهای سفر مثمر ثمر واقع شود .
دارالعباده، دارالعلم و شهر" قنات و قنوت و قناعت" عناوینی هستند که یزد و ساکنانش با آن عناوین شناخته می شوند، مردمان پرتلاشی که سخت کوشی را پیشه خود ساخته و به واسطه صداقت و درستکاری شهره ی عام و خاص شده اند .
سابقه درخشان آموزش و پرورش در استان یزد متاثر از تلاش جمعی دانش آموزان، معلمان، مدیران و اولیاء است که تحصیل و دانش اندوزی را در سایه ی دیانت و راستی سرمشق خویش قرارداده اند. کسب مدال صدرنشینی 21 ساله ی دانش آموزان این استان در کنکور سراسری دانشگاه ها بین استان های کشور، افتخار دیگری را برای دیار دارالعلم به ارمغان آورده است.
این موفقیت که در بیست و یک سال پیاپی بدست آمده است، حاصل بستر مناسب فرهنگی استان و برخاسته از تمدن کهن ایرانیان است.
با نگاهی به کشور های توسعه یافته می توان این نکته را دریافت کرد که توسعه ی پایدار در سایه ی دانش بومی، کسب قدرت در عرصه های جهانی و توانایی قدرت مانور در مناسبات منطقه ای و بین المللی، بدون پرورش نخبگان علمی از طریق سرمایه گذاری طولانی مدت در آموزش و پرورش محقق نخواهد شد. بی شک نیروی انسانی کارآمد عامل پیشرفت هر کشور خواهد بود .
تاثیر مستقیم نیروی انسانی آموزش دیده و کارآمد بر توسعه ی کشور انکار ناپذیر است، آموزش نیروی انسانی و ارتقاء کیفی آن از اهداف عالی تمامی کشورها برای توسعه ی پایدار و رشد اقتصادی می باشد. پاملا (2006) میگوید: دانش به عنوان یک عنصر قاطع در رشد اقتصاد و در رشد کار و سرمایه فیزیکی، شناخته شده است و می‌تواند درون تولیدات و فرایندها انتقال داده شود و در این راه به طور تجاری بهره برداری شود.
در ایران طی دهه های اخیر بحث آموزش نیروی انسانی، علی الخصوص در حوزه ی آموزش و پرورش یکی از بحث برانگیزترین موضوعات بوده است .
نظام آموزشی در پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه نقش و مسؤولیت مهمی برعهده دارد و به عنوان عامل توسعه اقتصادی، انتقال دانش، تربیت افراد برای تصدی مشاغل مختلف در جامعه و از همه مهمتر عامل تحرک اجتماعی و کاهش نابرابریها شناخته می‌شود صاحب‌نظران و محققان در خصوص نقش آموزش در تحرک اجتماعی و کاهش نابرابریها تردیدهایی را به وجود آوردهاند و سهمی جزئی برای آموزش قایل هستند، ولی با وجود این، نقش آموزش به خصوص آموزش رسمی در ساختار اجتماعی جوامع انکارناپذیر است(دهنوی، 1382)
افزایش جمعیت دانش آموزی و تقاضا برای ورود به دانشگاه های دولتی، بالا رفتن سطح فرهنگ عمومی و تبدیل شدن به فرهنگ دانشگاهی در دهه های گذشته و ضرورت توسعه ی آموزش عالی و رقابت برای ورود به دانشگاه در بین دانش آموزان دوره ی متوسطه ، به یک چالش جدی در کشور تبدیل شده است .
موفقیت تحصیلی و کسب رتبه ی برتر در کنکور سراسری دانشگاه ها به عوامل بسیار زیادی بستگی دارد.
اصولاً قضاوت درباره علل موفقیت و شکست تحصیلی نیازمند مطالعه ی میدانی گسترده و بررسی تمامی عوامل دست اندر کار در آموزش و پرورش و همچنین داشتن دیدی سیستماتیک و همه جانبه است.
به زعم پژوهشگران حوزه ی علوم تربیتی و آموزش و پرورش، به طور کلی علل و عوامل متعددی را می توان در موفقیت دانش آموزان در کنکور سراسری موثر دانست
موفقیت 21 ساله ی دانش آموزان استان یزد در کنکور سراسری دانشگاه های کشور را نمی توان به دسته ای از علل و عوامل محدود نسبت داد، اما با توجه به یافته های بنده در بازدید از مدارس استان یزد و با جمع بندی نتایج بازدیدها و گفتگو با دانش آموزان و همچنین استفاده از نظرات و تجربیات معلمان و مدیران مدارس استان، آن دسته از عوامل که در موفقیت دانش آموزان استان یزد در 21 سال گذشته دخیل بوده اند به شرح زیر است:
1- عوامل فردی شامل: ان‍گ‍ی‍زه بالای دانش آموزان و معلمان، عزت نفس، انگیزش پیشرفت تحصیلی، توانایی ذهنی، سرسختی و پشتکار (دانش آموزان، معلمان و اولیا)
2- عوامل خانوادگی شامل: ان‍ت‍ظارات خانواده ها از دانش آموزان، برنامه‌ریزی در منزل، تحصیلات و شغل والدین
3- عوامل مذهبی شامل: دور بودن دانش آموزان از مسائل حاشیه ای به دلیل پیش زمینه ی مذهبی حاکم بر استان
4- عوامل آموزشی شامل: تامین ش‍رای‍ط مطالعه، روش صحیح مطالعه، ت‍ع‍داد دانش‌آموزان ک‍لاس ها، م‍ی‍زان توجه معلمان، ش‍رک‍ت در فعالیت‌های‌ک‍لاس‍ی و فوق برنامه، نوع آموزشگاه ها
5- عوامل فرهنگی: سرمایه‌گذاری بلند مدت خانواده برای فرزندان، رقابت شدید تحصیل دانش آموزان، بسیج تمامی نیروها و امکانات و همسویی سازمانهای دولتی و نهاد های مردمی استان با آموزش و پرورش، همکاری مستمر و مداوم نخبگان یزدی با آموزش و پرورش مخصوصا مشاوران و روانشناسان
6- عوامل اقتصادی شامل: اقتصاد خانواده ها ، تامین بودجه مورد نیاز مدارس از طرف اولیا و خیرین
7- عوامل اجتماعی شامل: بافت اجتماعی استان، جو حاکم بر مدارس، تأثیرپذیری از نخبگان و دانشگاهیان، تعامل با محیط تحصیلی
8- عوامل اقلیمی: یزد مهد تمدن کهن ایرانی است که در تمامی دوران ها نخبگان زیادی را در دامان خود پرورش داده است
9- عوامل سازمانی شامل : تمرکز زدایی و سیستم غیر بروکراتیک حاکم بر آموزش و پرورش ، نظم و انضباط حاکم بر جو مدارس و به طور کلی آموزش و پرورش ،
استان بوشهر در رتبه بندی کنکور، رتبه ای جالب ندارد امیدواریم مسئولان و دلسوزان استان با نگاهی دوباره، همگام با اولیاء، برای افزایش قبولی ها در دانشگاه های تراز اول کشور تلاش کنند.
نویسنده:پیمان رحیمی قره میرشاملو- مدیر دبیرستان دوره اول شهرستان عسلویه
