آینه جم- سوسن روشندل
تغییرات اخیر در ترکیب هیات مدیره سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس و خروج و ورود چهره های جدید به ترکیب هیات مدیره، واکنش چندانی نزد آن دسته از افکار عمومی که دنبال کننده تحولات انرژی خصوصاً در پایتخت انرژی کشور هستند را ایجاد نکرد. دوره های قبل تر که تحولات صنعتی و ساخت و ساز پالایشگاه های گازی و مجتمع های پتروشیمی در حال انجام بود و جمعیت نیروی کار زیادی از سراسر کشور در منطقه ویژه شاغل بودند تحولات این منطقه نیز بیشتر در تیررس نگاه افکار عمومی قرار داشت اما امروز که پارس جنوبی در دوره تثبیت فعالیت ها و بهره برداری قرار دارد و مهم تر از آن به دلیل عدم تامین رضایت نسبی طولانی مدت جوامع پیرامونی از عملکرد این سازمان، تغییرات پارس جنوبی نیز چندان مورد توجه جدی افکار عمومی قرار نمی گیرد.
بحث بازتعریف و تبیین مجدد نقشه راه توسعه منطقه از چند سال پیش در دستور کار سازمان منطقه ویژه قرار گرفت. برای نخستین بار، در سال 1393 مدیرعامل شرکت ملی نفت در حکم انتصاب مهدی یوسفی به سمت مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس نوشت نظر به حساسیت و اهمیت توسعه و اداره پارس جنوبی و نقش بی بدیل آن در اقتصاد کشور ضرورت دارد با باز تعریف نقش منطقه ویژه و تجدید سازمان و ساختار آن شرکت، جذب و بکارگیری نیروهای توانمند و ذیصلاح، در جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی، شتاب بخشیدن به توسعه صحیح و حرفه ای منطقه اقدامات عاجل معمول فرمایید. رکن الدین جوادی با توجه به اهمیت و جایگاه سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از مدیرعامل جدید خواستار اقدام لازم و به موقع در بررسی روند توسعه منطقه با اهداف و ماموریت های آن و ارایه گزارشی از موارد ضروری برای بهبود، باز تعریف و تبیین مجدد نقشه راه توسعه منطقه، تعریف و تدوین حدود رابط و مسئولیت ها با شرکت ها و سازمان های مرتبط با صنعت نفت و اعمال مدیریت مناسب برای پشتیبانی از آنها و تعریف روابط با شرکت های مستقر و یا فعال بخش خصوصی شد. هر چند در آبان ماه سال 1397 نیز مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت ایران در حکم انتصاب به سمت مدیریت عامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر همین خواسته ها تاکید ورزید و نشان داد تغییر ماموریت های سازمان منطقه ویژه در اولویت نخست وظایف مدیران ارشد پارس جنوبی قرار دارد. البته علی کاردر در حکم انتصاب سیدپیروز موسوی خواسته دیگری را نیز از نماینده وزارت نفت در پارس جنوبی مطالبه کرد؛ نظام مند کردن و پیگیری سیاست های ابلاغی در حوزه مسئولیت اجتماعی و توجه به توازن منطقه ای.
طبق آنچه در پورتال شرکت ملی نفت ایران آمده تعریف، تصویب (طراحی، اجرا، بهره برداری و نگهداری) ایجاد و احداث زیرساخت های عمومی مانند: راه آهن، بندر، فرودگاه، آب، برق و مدیریت و راهبری منطقه جز وظایف و ماموریت های اصلی سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، به عنوان بزرگ ترین منطقه ویژه اقتصادی تخصصی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی به علاوه طیف وسیعی از صنایع پایین دست، مختلط و نیمه سنگین، همچنین کاربری های خدماتی و تجاری در جهان، به نمایندگی از وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران، است.
ارزیابی کارکرد سازمان منطقه ویژه در بخش زیرساخت ها و پشتیبانی نشان می دهد در کنار ارائه خدمات عمومی که در قالب مدیریت شهری منطقه ویژه تعریف می شوند، فعالیت دو نهاد تخصصی مانند فرودگاه بین‌المللی خلیج فارس و بندر خدماتی پارس باعث شده از نگاه بیرونی عملاً ماموریت سازمان منطقه ویژه در بخش تامین خدمات در عملکرد این دو نهاد متمرکز شود؛ به عبارتی مسئولیت ایجاد زیرساخت ها در منطقه ویژه بر عهده این سازمان قرار داشته و تاکنون نیز در زمینه ایجاد این امکانات نسبتاً موفق بوده است و عملاً امروز بیشتر تمرکز و توانایی سازمان صرف نگهداشت و نگهداری از آن ها معطوف است اما در بخش های دیگری مطالبات جدیدی ایجاد یا پررنگ تر شده و نسبت به فعالیت های سازمان حساسیت بیشتری به وجود آمده است؛ هر چند فربه شدن سازمان و جذب نیروی انسانی بیش از رسالت و ماموریت های قبلی که شاید در گذشته چنین ایجاب می کرد، امروز تبدیل به تهدیدی جدی برای تداوم فعالیت سازمان شده است. علی رغم مانور زیاد مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی بر جذب سرمایه به ویژه سرمایه گذاری خارجی اما به نظر می رسد به دلیل مشکلات اقتصادی از جمله تحریم های گسترده سازمان منطقه ویژه مانند دیگر سازمان های دولتی در زمینه جذب سرمایه گذاری برای توسعه صنایع میان دستی و پایین دستی چندان موفق نبوده است.
در زمینه اشتغال زایی نیز سطح رضایت عمومی جامعه محلی به عنوان جزیی از ذینفعان سازمان از کارنامه آن پایین تر است.
عدم اجرای صحیح مصوبه دولت پیشین برای تخصیص سهمیه 50 درصدی برای نیروی کار استان بوشهر در پارس جنوبی که بعداً دامنه همین مصوبه اجرا نشده نیز شامل برخی استان های همجوار شد، کاهش نیروی کار مورد نیاز در تاسیسات به دلیل به بهره برداری رسیدن اغلب پالایشگاه های گازی و مجتمع های پتروشیمی و مهم تر از آن ناتوانی مدیریت کار و خدمات اشتغال منطقه ویژه در اعتماد سازی عمومی و ارائه تصویری ناپایدار از مدیریت در آن واحد، عملاً موجب شده بخش عمده نارضایتی ها از مجموعه عظیم پارس جنوبی از همین نقطه حادث شود که بررسی دقیق تر و مفصل تر آن مجالی دیگر می طلبد.
موضوع سومی که در کارنامه موجود سازمان منطقه ویژه اثر گذاشت، وضعیت پیگیری مسئولیت اجتماعی است. واقعیت آن است که سازمان منطقه ویژه در سال های گذشته به دلیل خدماتی که ارائه می داد مانند تخصیص بخشی از پرواز چارتری خود و کمک های مالی به نهادهای عمومی و خصوصی به ویژه ورود سازمان به تیم داری ورزشی و مخالفت جدی مدیرعامل وقت سازمان منطقه ویژه با واگذاری و انتقال امتیاز باشگاه فوتیال پارس جم به خارج از استان و سپس اهتمام بر گسترش فعالیت این باشگاه ورزشی که منجر به صعود تیم فوتبال پارس جم به لیگ برتر فوتبال کشور گردید، در رسانه ها و تریبون ها مورد حمایت ورزش دوستان، مسئولین و اصحاب رسانه قرار می گرفت اما امروز به دلیل تقویت جایگاه شورای راهبردی پتروشیمی های منطقه و جدا شدن بحث مسئولیت اجتماعی صنایع پتروشیمی از مسئولیت اجتماعی صنایع نفت و گاز، عملاً نگاه افکار عمومی و دستگاه های اجرایی به سمت پتروشیمی ها معطوف شده است که برای خدمات رسانی خود تبلیغات بیشتری ارائه می دهند.
به نظر می رسد شاید بخشی از در حاشیه ماندن سازمان منطقه ویژه خودخواسته و با هدف کاهش سطح توقعات و مطالبات و انتظارات افکار عمومی باشد اما تصور می شود این اتفاق در بلندمدت باعث تضعیف جایگاه این سازمان به عنوان نهادی حاکمیتی شود و قرارگرفتن این سازمان در سایه خدمت رسانی عمومی شرکت های دیگر که کارکرد اصلی آنها تولید است و نه خدمت رسانی به جامعه بیرونی، به نفع صنعت نفت در این منطقه حیاتی نیز نخواهد بود.
آنچه که در این باره مهم می باشد این است که در چرخه عمر سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس، با بازتعریف و تبیین مجدد ماموریت ها و نقشه راه توسعه منطقه، تعریف و تدوین حدود روابط و مسئولیت ها با شرکت ها و سازمان های مرتبط خصوصی و دولتی با صنعت نفت و استفاده از راهکارهای اجرایی مناسب و برخورداری از منابع انسانی متناسب نه تنها می توان از مرگ سازمان جلوگیری نمود، بلکه می توان سازمان را به سمت مرحله تکامل سوق داده و در آن مرحله به طور مستمر ثابت نگه داشت.
بنابراین سازمان منطقه ویژه آن طور که در احکام انتصاب مدیران عامل اسبق آمده، نیازمند بازآفرینی جدی در ماموریت های سازمان است. شاید تامین زیرساخت ها در منطقه ویژه تکمیل شده باشد و بیشتر وقت و تمرکز سازمان صرف نگهداشت تاسیسات و ارتقای کیفیت خدمات عمومی خود شود اما جدی نگرفتن چالش های درونی و بیرونی سازمان در درازمدت موجب بی اعتمادی و کاهش اعتبار اجتماعی صنعت نفت در این خطه خواهد شد و ضروری است سازمان علاوه بر وظایف خود در محدوده منطقه، به محیط پیرامون و نیازمندی های جامعه محلی نیز عنایت جدی تری داشته باشد.
هر چند با رویکرد جدید مدیرعامل فعلی و انتصاب یک نیروی بومی برای پیگیری مسئولیت های اجتماعی سازمان و نگاه مثبت مجموعه وزارت نفت نسبت به بهره برداری از میدان های گازی مستقل مانند پارس شمالی در پی افت فشار و در نتیجه کاهش میزان برداشت از میدان گازی پارس جنوبی، می تواند نوید بخش آینده ای روشن برای تحقق اشتغال آفرینی پایدار و مسئولیت اجتماعی صنعت نفت در پایتخت انرژی کشور باشد.
*انرژی جنوب
