آینه جم ؛ سجاد بهزادی*
گاردین چندی پیش یادداشتی منتشر کرد "اگر چه ویروس کرونا ممکن است هیچ اهمیتی به مرزهای اجتماعی و نژادی ندهد اما حتی در هنگام شیوع این ویروس رفتار ثروتمندان با سایر افراد جامعه متفاوت است."
درمدتی که سایه ی شوم کووید ۱۹ در جهان وجود دارد این ویروس شماری از مقامات کشورهای مختلف را نیز در کنار طبقه پایین تر جامعه و با شکلی بسیار عادلانه درگیر خود کرد اما خبرهایی که بوی مرگ می دهد به شدت تبعیض آمیز است و به شکل معناداری همه طبقه های جامعه را پوشش نمی دهد.
یک دلیل آن نیز واضح است. در حالی که نگرانی اکثر ما نداشتن الکل و مواد ضدعفونی کننده بود و اکنون نیز درحالی که در نوبت تست کرونا نفس هایمان به شماره افتاده است و محکوم به زندگی نابرابر با این ویروس هستیم و برخی از ما یکی یکی جان می دهیم افراد طبقه بالا و ثروتمندان به خوبی شفا می یابند و خبری از مرگ آنها به خاطر مبتلا به کووید ۱۹ در رسانه ها دیده نمی شود.
پس اجازه دهید نویسنده قانون عدالت کووید ۱۹ را زیر سوال ببرد و چند قانون و نظریه های قدیمی تر را با هم مرور کنیم.
اعتقاد نویسنده بر آن است که بی عدالتی در رفاه عمومی و فاصله طبقاتی سبب شده بخش مهمی از طبقه ی متوسط به پایین جامعه در هنگامه ی شیوع ویروس کرونا ، در یکی از این سه وضعیت گرفتار باشند.
وضعیت نخست:نظریه بقای اصلح اسپنسر
اسپنسر در کتاب ایستایی اجتماعی خود می نویسد:"برخی فجایع هولناک سرشار از منفعت هستند؛ از جمله اینکه، فرزندان افراد بیمار سریعتر می‌میرند و افراد نابهنجار و ضعیف به مثابه قربانی‌های بیماری‌های همه‌گیر جدا می‌شوند.اسپنسرهمچنین در مورد مستمندان نیز بسیار سنگ دل و مخالف کمک دولت به آنان بود واعتقاد داشت افردی که به لحاظ زیست شناختی و اجتماعی صلاحیت ندارند،باید نابود شوند."
براساس وضعیت نخست که متاثر از نظریه یک جامعه شناس مطرح انگلیسی نوشته شده است،بسیاری از اقشار ضعیف جامعه در این شرایط سخت گرفتار هستند و چون خدمات شایسته ای از دولت دریافت نمی کنند می بایست درصف مرگ زانوی غم در بغل بگیرند و حتی تاکنون بسیاری از آنها به مرگ تن داده اند.
وضعیت دوم؛ نظریه تنازع بقا داروین
داروین اعتقاد داشت "محدود بودن امکانات محیط اجازه رشد و بقا به همه ما نمی‌دهد و برای استفاده از فضا و امکانات محیط، مبارزه‌ای بین مابروز می‌کند."
بر همین اساس اصل اول نظریه داروین یعنی تنازع بقا ارائه شد. براساس نظریه داروین روند مبارزه به گونه ای است که منابع محدود است و تقلای ماندن زیاد؛ هر آنکه بیشتر تقلا کند زنده می ماند. لذا پر واضح است در این شرایط کرونایی اقشاری از جامعه که توان رسیدن به منابع محدود ندارند می میرند.
دولت به خاطر منابع محدود خود نتوانست اقشار ضعیف جامعه را پوشش دهد.ازقضا وضعیت اقتصادی دولت آنقدر نابسامان است که طبق برنامه ریزی ها میخواهد حتی درآمد خود را از مالیات همین طبقه تامین کند.
بر این اساس طبقه متوسط و ضعیف جامعه در تقلای نان و زنده ماندن گرفتار شده اند و تنها هر آنکه بیشتر تقلا کند در این محدودیت منابع زنده خواهد ماند.
وضعیت سوم؛ نظریه فقر و جمعیت مالتوس
نظریه مالتوس هم به گونه ای دیگر می تواند مصداق وضعیت کنونی شیوع کرونا برای طبقه ضعیف در جهان و کشورما باشد.
او اعتقاد داشت " تناسب منطقی بین جمعیت و منابع غذایی وجود ندارد و تعداد انسانها سریعتر از رشد منابع غذایی افزایش می‌یابد و در صورتی که کنترلی بر جمعیت انسانی اعمال نشود، بروز فقر ، قحطی و مرگ اجتناب ناپذیر است."
بر اساس نظریه مالتوس جمعیت زیاد سبب سیه‌روزی کارگران و طبقه پایین جامعه در زمان بحران است.بحران جهانی کرونا خیلی از کشورها را در وضعیت هشدار امنیت غذایی قرار داده است.
قدرمسلم اینکه ناامنی غذایی ثروتمندان را در هیچ نقطه ای از عالم تهدید نخواهد کرد و این طبقه پایین جامعه است که با فقر و مرگ دست وپنجه نرم می کند.
وانگهی سیستم ایمنی بدن نیز که عامل مهمی در شکست کووید ۱۹ محسوب میشود با تهدید فقر ضعیف تر می شود.
سازمان برنامه غذایی ملل متحد با ابراز نگرانی از تهدیدهای فقر و بنابرمنابع خود، هشدار داده است ویروس کرونا بر کودکان ضعیف، فقیر و گرسنه پیامد های وخیم تری خواهد داشت.
اکنون بنظر میرسد طبقه متوسط و پایین جهان کمتر توسعه یافته، حداقل در یک یا حتی دو یا در مواردی هر سه وضعیت گفته شده گرفتار شدند و در زندگی نجیبانه ای با این ویروس قرار گرفته اند و ناعادلانه می میرند.
بسیاری از آنها در صف مرگ اند و اگر چه ابتلای آنها به این ویروس گریز ناپذیر است اما تنها به خاطر بی کفایتی دولت ها به آمار مرگ کرونا در جهان اضافه می شوند.
* دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی
*** کانال توسعه و جامعه جم
