آینه جم: چندی پیش در گفت‌وگویی که با حسین توفیقیان، یکی از اعضای هیات علمی پژوهشگاه باستانی‌شناسی زیرآب سازمان میراث فرهنگی کشور داشتیم، وی به حفظ خلیج پارس و بنادر تاریخی و باستانی این استان تاکید کرده و گفته بود...
به گزارش آینه جم: چندی پیش در گفت‌وگویی که با حسین توفیقیان، یکی از اعضای هیات علمی پژوهشگاه باستانی‌شناسی زیرآب سازمان میراث فرهنگی کشور داشتیم، وی به حفظ خلیج پارس و بنادر تاریخی و باستانی این استان تاکید کرده و گفته بود، «امروزه کشورهای عربی با تمام توان در تلاش هستند تا تاریخ گهربار خلیج همیشه پارس را تحریف کنند و در این زمینه نیز بسیار هزینه می‌کنند». به‌راستی ما در مقابل این همه تحریفی که هر روز از سوی کشورهای شیخ‌نشین در خصوص تاریخ این خلیج دیرینه ارائه می‌شود، چه اقدام و کار سازنده‌ای کرده‌ایم؟! سهل‌انگاری‌ها در خصوص بنادر تاریخی و محوطه‌های باستانی استان بوشهر تا بدانجاست که شوربختانه امروزه شاهد ساخت و سازهای غیرقانونی و زمین‌خواری بی‌رویه در این مناطق هستیم، هرچند تاکنون در این خصوص بارها اعتراض و نوشته شده اما ظاهرا گوش شنوایی برای شنیدن این همه کم‌کاری و بی‌قانونی در این حوزه وجود ندارد. سیراف، نایبند و نجیرم به‌نوعی شناسنامه این کهن‌دیار به‌شمار می‌روند ولی مسوولان میراث فرهنگی استان ظاهرا به اهمیت تاریخی و فرهنگی این مناطق واقف نیستند و متاسفانه به اندازه‌ای که به دهکده‌های گردشگری توجه دارند، به تاریخ و میراث تاریخی و جاذبه‌های این دیار اهمیتی نمی‌دهند. شوربختانه در بنادر تاریخی مثل سیراف، نایبند، نجیرم و... زمین‌خواری به‌شکل تهدیدآمیزی در حال گسترش است و دردناک‌تر از آن سکوت مسوولان و متولیان این حوزه است؟! به‌راستی چه کسی در مقابل این زمین‌خواری‌ها و ساخت‌وسازهای غیرقانونی مسوول است. این وضعیت چنان بغرنج است که صدای حسین توفیقیان، باستان‌شناس مطرح کشور را درآورده است.
این باستان‌شناس با اشاره به برنامه زمین‌خواران برای تصرف غیرقانونی بنادر تاریخی سیراف، «نایبند» و «نجیرم» در خلیج فارس، خواستار تعیین حریم این بنادر شد.
حسین توفیقیان در این‌باره گفت: به همراه هیات مشترکی از پژوهشگاه میراث فرهنگی، مرکز ملی اقیانوس‌شناسی و مرکز تحقیقات ملی فرانسه از بنادر تاریخی سیراف، نایبند و نجیرم (بطانه) بازدید به عمل آمد.
سرپرست هیات زمین باستان‌شناسی بنادر تاریخی «سیراف» و «نایبند» با بیان این‌که در نتیجه این بررسی میدانی که با هدف مطالعات زمین باستان‌شناسی بنادر یاد شده انجام شد، شاهد تخریب‌ها و تصرف‌های غیرقانونی فراوانی در این بنادر تاریخی ارزشمند بودیم، افزود: لازم می‌دانم تا با اطلاع‌رسانی وضعیت اسفبار این بنادر تاریخی به‌عنوان آخرین مدارک سیادت و صیانت تاریخی ایرانیان بر خلیج فارس، از همگان خواستار ارائه راه‌حلی کارشناسانه و علمی برای نجات آنها از نابودی کامل و همیشگی باشم.
وی در ادامه با اشاره به این‌که سیراف، نایبند و نجیرم (بطانه) به‌عنوان مهم‌ترین بنادر تجاری خلیج فارس در سواحل شرقی استان بوشهر و در حد فاصل شهرستان دَیّر تا خلیج «نایبند» قرار گرفته‌اند، خاطرنشان کرد: این مراکز بزرگ تجاری که بازارهای ایران را در دوره ساسانی تا سده‌های نخستین بعد از اسلام به بازارهای شرق افریقا، شبه قاره هند و شرق آسیا متصل می‌کردند، نقش مهمی در تجلی و تعالی فرهنگ و تمدن ایران زمین بر عهده داشته و در این میان سیراف به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بندر تاریخی خلیج فارس، نه تنها مرکز بزرگ تجارت که مرکز گفت‌وگوی تمدن‌ها و اقوام مختلف ایرانی، آسیایی شرقی، عربی، هندی و افریقایی بوده است.
توفیقیان ادامه داد: راه ابریشم که از سده‌های نخستین قبل از میلاد کالاهای چین باستان را به بازارهای غرب و سواحل مدیترانه می‌رساند، در شرایط دشوار راه‌های خشکی و ناامنی کاروان‌های تجاری، به راه‌های دریایی که از دریای چین و اقیانوس هند تا خلیج فارس کشیده می‌شد متکی بود و راه ابریشم دریایی جایگزین مطمئنی برای عبور بی‌خطر کالاهای تجاری از بنادر تجاری چین مانند کانتون به بنادر خلیج فارس مانند سیراف، نایبند و نجیرم بود تا پس از عبور از طریق فلات مرکزی ایران و اتصال دوباره به جاده ابریشم خشکی، به دست خریداران متمکن دنیای غرب برسد.
وی با اشاره به این‌که حال این بنادر تاریخی بعد از پانزده قرن استقامت در برابر شدائد روزگار به امانت در اختیار ما قرار گرفته تا ضمن حفاظت و حراست از آنها برای نسل‌های آینده، به اندازه قطره‌ای از دریای بیکران دانش دریانوردی، کشتیرانی و تجارت دریایی ایرانیان در خلیج فارس برگرفته و در اشاعه آن کوشا باشیم، یادآور شد: اما در عالم واقع چه اتفاقی افتاده است؟ در حوزه مطالعات تاریخی و باستان‌شناسی خلیج فارس که کار چندانی نکرده‌ایم. آیا در حفاظت و نگهداری این محوطه‌های ارزشمند ساحل خلیج فارس موفق بوده‌ایم؟
به گفته توفیقیان، در چند دهه گذشته کشورهای حاشیه خلیج فارس با هزینه میلیون‌ها دلار و با استفاده از متخصصان خودفروخته اروپایی اقدام به تحریف نام و تاریخ خلیج‌فارس کرده و هزاران کتاب و مقاله در این خصوص به نگارش درآورده و در سطح بسیار گسترده در تمامی دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر دنیا منتشر کرده‌اند. آنها در سال‌های اخیر پا را از این هم فراتر گذاشته و قلمروی مطالعات خود را از بیابان‌ها و سواحل جنوبی خلیج فارس به درون آب کشانده و با خرید کشتی‌های تحقیقاتی پیشرفته، وارد مرحله جدیدی از تحریف تاریخ خلیج فارس شده‌اند.
این باستان‌شناس در ادامه با بیان این‌که گسترش روزافزون فازهای جدید پارس جنوبی و شمالی، قیمت زمین را تا حدی بالا برده که بسیاری از اهالی زمین‌های ساحلی را به قطعات کوچک و بزرگ تقسیم کرده و هر یک با کسب برخی مجوزهای قانونی و یا به‌صورت غیرقانونی، اقدام به محصور کردن این زمین‌ها کرده و در انتظار خریداران هستند، بیان کرد: بدیهی است که بنادر تاریخی سیراف، نایبند و نجیرم که هر یک در بهترین نقطه ساحلی واقع شده‌اند، از این تصرف‌ها و تخریب‌های غیرقانونی در امان نمانده و همچون طفلی بی‌پناه به‌وسیله واسطه‌گران و بنگاه‌های محلی، دست به دست شده و با قیمت‌های نجومی در انتظار ورود خریدار هستند.
سرپرست هیات زمین باستان‌شناسی بنادر تاریخی «سیراف» و «نایبند» افزود: مکان‌گزینی هوشمندانه بنادر تاریخی مورد اشاره که در بهترین سواحل نیلگون خلیج فارس قرار گرفته‌اند، امروزه بلای جان این بنادر شده و در برخی موارد برای فروش به مهندسین متمکن پروژه‌های عمرانی پیرامون برای ساخت ویلاهای مسلط به دریا پیشنهاد می‌شود.
توفیقیان با اشاره به این نکته که هنگام حضور هیات زمین باستان‌شناسی سیراف در بررسی‌های میدانی به او پیشنهاد خرید یک قطعه بسیار «اوکازیون» و مشرف به خلیج نایبند واقع در بخش میانی این بندر ارائه شده، تاکید کرد: فروشنده مدعی بود تمامی بخش‌های تصرف شده بندر تاریخی نایبند امروزه دارای سند هستند و هیچ‌گاه مزاحمتی برای آنها در تصاحب این زمین‌ها و ساخت دیوارهای بلوک سیمانی به‌وجود نیامده و زمین پیشنهادی دارای سند است و به قیمت متری ۱۴۰ هزار تومان قابل واگذاری است.
این باستان‌شناس با تاکید بر این‌که متاسفانه وضعیت بندر سیراف و نجیرم بهتر از بندر نایبند نبوده و داستان تخریب و تصرف غیرقانونی، در سیراف از سوی اهالی بندر طاهری که آن هم به‌دلیل حضور صنایع گاز، گسترش بی‌رویه یافته و بندر تاریخی سیراف را در خود بلعیده تکرار شده است، خاطرنشان کرد: در بندر نجیرم و بندر بزرگ و اقماری سیراف، وضعیت از این هم بدتر است و تصرف بخش‌های شرقی و غربی این بندر به‌دلیل گسترش صنایع و گاه خصوصی از یک سو و تسطیح سطح بندر و ایجاد خاکریزهایی برای تقسیم‌بندی سطح بندر بین افراد مختلف از دیگر سو، بندر تاریخی نجیرم را به نابودی کامل کشانده است.
وی در ادامه با طرح این پرسش که واقعا با تاریخ و تمدن خویش چه کرده ایم، گفت: در جای‌جای بندر نجیرم کف خانه‌های ساکنان این بندر تاریخی و کارگاه‌های سفالگری آن که در دل خود هزاران پرسش بی‌پاسخ دارند، به‌وسیله بیل‌های مکانیکی و راه‌سازی بیرون افتاده و دیوار فضاهای معماری خودنمایی می‌کند.
به گفته سرپرست هیات زمین باستان‌شناسی بنادر تاریخی «سیراف» و «نایبند» تقریبا تمامی محققین اروپایی معتقد هستند سفال نوع فیروزه‌ای که به‌عنوان یک کالای ارزشمند از طریق خلیج فارس به بنادر شرقی افریقا، شبه‌قاره هند و شرق آسیا تجارت می‌شد در بین‌النهرین ساخته شده است.
توفیقیان با اشاره به این‌که این در حالی است که در میان خاک حاصل از تخریب کوره‌های سفالگری بندر تاریخی نجیرم، قطعات بسیاری از سفال‌های فیروزه‌ای به‌صورت شکسته و تغییر شکل یافته دیده می‌شود که نشان‌دهنده تولید این سفال ارزشمند در بندر نجیرم است، تصریح کرد: البته این بنادر تخریب شده هزاران نکته نگفته از تاریخ تجارت دریایی خلیج فارس را در میان لایه‌های باستانی خود دارند که متاسفانه در حال تخریب دائمی است.
وی در ادامه خواستار تعیین عرصه و حریم تمامی بنادر تاریخی خلیج فارس به‌ویژه بندر سیراف، نایبند و نجیرم در گام نخست شد و تاکید کرد: با خرید و آزادسازی بخش‌های تصاحب شده، عرصه و حریم این محوطه‌های ارزشمند به‌وسیله نصب تابلو و حصارهای مناسب، می‌تواند حفظ شود و بدیهی است که کلیه مراحل تعیین حریم و تحقیقات میدانی به همت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام می‌شود اما با توجه به گرانی زمین در سواحل مورد اشاره، برای خرید و آزادسازی این بنادر باید از کمک مالی پروژه‌های صنعتی، نفتی و گازی منطقه استفاده کرد.
[کد خبر:AJ20057]
