نویسنده:کریم جعفری
میزان مبادلات پولی در صنعت گردشگری سالانه صدها میلیارد دلار است، اما این گفته تکراری است که سهم کشور ما با وجود پتانسیل‌های بسیار، از این خوان اندک است و این حوزه می‌تواند چه دستاوردهای بزرگی برای کشور در حوزه درآمدزایی داشته باشد، شاید نگاهی به افق 1404 در حوزه گردشگری به ما یادآوری کند که تا چه اندازه از برنامه عقب هستیم و زمان زیادی نیز تا رسیدن به تاریخ مذکور تحقق برنامه نداریم.
کم شدن میزان ورود گردشگران به کشور در طول چند سال گذشته تبعات بسیاری داشته است، علاوه بر از دست رفتن ده‌ها میلیون دلاری که به صورت ارز وارد کشور می‌شد، هزاران شغلی که در این حوزه وجود داشت نیز از بین رفت و تا امروز به همراه هتل‌های خالی، ما شاهد از رونق افتادن بسیاری از اماکن دیدنی کشور، شرکت‌های توریستی، شرکت‌های حمل و نقل، رستوران‌ها و حتی شرکت‌های هواپیمایی به عنوان بخشی از زیرمجموعه‌های گردشگری بودیم. این نوشته نمی‌خواهد برای گذشته مرثیه‌سرایی کند – هر چند در این مورد گفتنی بسیار است –بلکه نگاهش به آینده است و اینکه چگونه یک دیپلماسی فعال در حوزه گردشگری می‌تواند به روند توسعه ملی کمک کند.
اصولاً دیپلماسی گردشگری خود نیازمند وجود برخی پیش‌زمینه‌ها و زیرساخت‌ها است که برای رسیدن به آن باید ابتدا این زمینه‌ها را فراهم کرد و تدارک دید. این موارد را می‌توان به شرح ذیل برشمرد:
1- داشتن یک برنامه کلان و بلندمدت؛ در حوزه گردشگری ما دارای یک افق بلندمدت و برنامه‌ریزی شده نیستیم، از اولویت‌های اصلی، داشتن یک برنامه کلان و درازمدت است که در طول چند سال از صفر تا صد مورد نیاز این حوزه مورد بررسی قرار گرفته و رفع شود.
2- پایین آوردن قیمت هتل‌ها و ساخت هتل‌های جدید و توسعه دانش هتل‌داری؛ متاسفانه قیمت تمام شده یک شب اقامت در یک هتل با درجه سه ستاره در تهران با برخی از بهترین هتل‌های دنیا رقابت می‌کند. ما در بسیاری از شهرهای کشور – حتی تهران – هتل‌های بزرگ و ارزان و مناسب توریست نداریم.
3- توسعه شبکه حمل و نقل هوایی، ریلی و جاده‌ای؛
4- گسترش فرهنگ گردشگری به مناطق مختلف کشور؛ باید در نظر داشت که صنعت گردشگردی نباید صرف دیدن مناطق باستانی و جاذبه‌های شهری و طبیعی شود. یک مطالعه جدی نشان خواهد که در جهان امروز ظرفیت‌های بسیاری در حوزه گردشگری به وجود آمده است که کشور ما خوشبختانه همه آنها را در خود دارد.
5- حل و فصل برخی قوانین دست و پاگیر لزوم تثبیت قوانین.
6- تعامل سازنده میان همه دستگاه‌های اجرایی به خصوص نهادهای نظارتی، انتظامی، قضایی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تا سطح استان‌ها و شهرستان‌ها.
7- معرفی خوب و همه جانبه جاذبه‌های کشور در یک برنامه بلندمدت؛
8- گسترش آموزش صنعت گردشگری در همه سطوح دانشگاهی.
آنچه در این موارد آمد، خلاصه‌ای از مشکلات موجود پیش پای صنعت مهم گردشگری کشور بود که بارها به آن اشاره شده است، اما همزمان با فراهم شدن این زیرساخت‌ها، باید تلاش در حوزه دیپلماسی گردشگری نیز توسعه یابد و از ظرفیت‌های جدیدی که خوشبختانه در کشور به وجود آمده است، نهایت بهره را برد.
اما دیپلماسی گردشگری چگونه می‌تواند به رشد این صنعت پر درآمد و اشتغال‌زا کمک کند، برخی از مواردی که در این حوزه مطرح هستند را می‌توان به شرح ذیل برشمرد:
1- تلاش دستگاه دیپلماسی برای آسان کردن ورود و خروج به کشور؛ متاسفانه کشور ما همچنان از قوانین دست و پاگیری برای ورود به کشور رنج می‌برد که باید این قوانین تصحیح شود.
2- لزوم کم کردن برخی نگاه‌های امنیتی با افزایش دقت؛ بدون شک کشور ما با وجود دشمنان متعدد، همواره در حال مقابله با تهدیدات جاسوسی و خرابکاری این دشمنان است و پر واضح است که ورود برخی از این خرابکاران خارجی به داخل کشور، در پوشش گردشگر صورت گرفته است و به همین علت، حساسیت بر این حوزه زیاد شده است. بنابراین به نظر می‌رسد با افزایش دقت، نهادهای نظارتی و امنیتی باید با افزایش همکاری خود، زمینه ورود گردشگر به کشور را تسهیل کنند.
3- ضرورت پیگیری لغو روادید با کشورهای مختلف؛ یکی از مسایلی که زمینه ورود گردشگر به هر کشوری را فراهم می‌کند، لغو تشریفات روادید میان کشورها است. متاسفانه 35 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور ما هیچ جایگاه مناسبی در این زمینه ندارد. کشور ما تاکنون تنها با 40 کشور موافقت‌نامه لغو روادید را امضا کرده است، هرچند وعده شده بود که با 60 کشور دیگر هم این موافقتامه امضا می‌شود، اما با نگاهی به نام این کشورها آشکار خواهد شد هیچ کدام در حد و اندازه گردشگر فرستادن نیستند. در این زمینه وزارت امورخارجه باید با قدرت وارد شده و با همکاری نهادها مربوط به خصوص مجلس شورای اسلامی نسبت به رفع این مشکل اقدام کند.
4- تلاش برای حذف تبیلغات ایران هراسی در منطقه و سطح جهان؛ متاسفانه کشورها مخالف ایران که صاحبان رسانه‌های قدرتمند نیز می‌باشند، چهره وارونه‌ای از ایران به مردم جهان معرفی می‌کنند. پیگیری حذف اندیشه ایران هراسی به عنوان یکی از اولویت‌های وزارت امورخارجه باید در دستور کار قرار گیرد، هر چند در این زمینه شبکه‌های تلویزیونی برون‌مرزی ما نیز می‌توانند مفید واقع شوند، اما پر واضح است که مدیران شبکه‌ها به چنین مسایلی اصلاً فکر نمی‌کنند و یا اصولاً درک و سواد آن را ندارند و آن را خارج از حوزه ماموریتی خود ارزیابی می‌کنند.
5- تقویت بنیان‌های وزارت خارجه با بدنه آشنا به دیپلماسی گردشگری؛ متاسفانه در کشور ما وزارت امورخارجه به چشم کیسه پول نگریسته می‌شود که با رفتن به آنجا و سفیر و کاردار و رایزن شدن، می‌توان حقوق دلاری و یورویی گرفت. این نگاه باعث شده تا در هر دوره‌ای برخی افراد وارد این وزارتخانه شده و همچنان در آن حضور داشته باشند و حاضر به ترک آن نباشند، در حالی که به نظر می‌رسد لازم است یک بخش کارشناسانی در حوزه دیپلماسی گردشگری برای تهیه دستور کار وزیر محترم در سفرهای خارجی و دیدار با مقامات کشورهای مختلف جهت گسترش روابط این‌چنینی در این وزارتخانه درنظر گرفته شود.
6- سیاست خوب دولت یازدهم در گسترش روابط با کشورهای همسایه، به عنوان اولین مسیرهای گسیل گردشگر باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
7- لزوم توجه به سفارتخانه‌ها برای توسعه بخش گردشگری؛ سفارتخانه‌های ایران در کشورهای مختلف باید به بدنه کارشناسی قدرتمندی جهت معرفی جاذبه‌های ایران مجهز شوند. متاسفانه این سفارتخانه‌ها که تعدادشان هم کم نیست به ادارات صدور ویزا، تمدید اقامت، صدور شناسنامه و به شکل کلی کارهای سجلی تبدیل شده است. از سوی دیگر باید برای همه سفیران و کاردارهای کشور کلاس‌های آموزشی و توجیهی برای تصمیم‌گیری مناسب در این حوزه برگزار کرد.
8- توجه جدی به برخی الگوهای منطقه‌ای و بین‌المللی؛ برای توسعه دیپلماسی گردشگری ضرورت دارد تا نگاهی به رفتارهای تصمیم‌ساز کشورهای موفق در این حوزه چه در سطح منطقه و چه جهان داشته باشیم. ترکیه، مالزی، امارات متحده، چین و هند نمونه‌های موفقی هستند که می‌توان از آن الگوبرداری کرد.
شاید بتوان به مسایل برشمرده در بالا، موارد دیگری را هم افزود اما باید این نکته را نیز مدنظر قرار داد که اجرایی کردن هر یک از این موارد عزم جدی و اراده‌ای پولادین می‌خواهد و با توجه بروکراسی حاکم بر کشور ما، برداشتن هر یک از موانع و یا تهیه آن زیر ساخت‌ها به زمان زیادی نیاز باشد، اما نباید این مساله را هم از نظر دور داشت که ایران همچنان در حوزه گردشگری بکر و ناشناخته است و لازم است وزارت امورخارجه با توجه به نیاز کشور، ظرفیت‌های موجود و همچنین لزوم معرفی جمهوری اسلامی ایران به مردم جهان، در حوزه دیپلماسی گردشگری گام‌های عمیق، مطمئن و گره‌گشایی بردارد که برکات آن به بسیاری از جوانان، قشر تحصیل‌کرده و بیکار کشور خواهد رسید.
