آینه جم - دخل‌وخرج نخل داران باهم نمی‌خواند و مسئولان برای حال برزخی میوه بهشتی علاجی می‌جویند؛ از میانه کاری با لیموترش جهت بهبود اقتصادی گرفته تا لزوم تکمیل زنجیره ارزش با ایجاد صنایع تبدیلی.
آینه جم ، سعید رضایی: دست‌های ترک‌خورده و خرمای پوست ترکانده حکایت دو حالِ نخل داران و نخل‌های این دیار است، ترک‌های تلخی که شیرینی خرما هم برایشان مرهم نمی‌شود.
پشت به نخلی می‌زند که وسط نخلستان، های‌و‌هوی باد برگ‌هایش را تکان می‌دهد و سایه‌اش را می‌لرزاند، مانند دلِ نخل داری که از همین حالا برای فصل برداشت می‌لرزد و نگران است محصولش کفاف رنج و زیانش را ندهند.
هرکسی برای کاسه «چه کنم» دست نخل داران جوابی دارد، اما از سؤال و جواب تا اجابت خواسته‌های فعالان این حوزه و رفع مشکلاتشان راه به نظر طولانی می‌رسد، این‌ها را مرد نخل دار می‌گوید و با حسرتی عمیق دست به تنه نخل می‌گیرد تا سراغ نخل‌هایش برود، تنها نقدِ این روزها در میان نسیه وعده‌های متولیان شاید همین نخل‌ها هستند و بس!
۱۵ درصد خرمای ایران اینجا تولید می‌شود
استان بوشهر در عرصه تولید خرمای کشور دارای جایگاه ویژه‌ای است و حدود ۱۵درصد از کل خرمای تولیدی ایران در این استان برداشت می‌شود.
در استان بوشهر حدود شش میلیون اصله نخل وجود دارد که سالانه بیش از ۱۵۰ هزار تن خرما، رطب و خارک تولید می‌کند؛ مهم‌ترین گونه خرمای استان بوشهر، کبکاب است که بیشتر در شهرستان دشتستان وجود دارد.
تعداد زیادی از مردم استان بوشهر به ویژه در شهرستان‌های دشتستان، دشتی، تنگستان و جم از طریق فعالیت در عرصه نخیلات امرار معاش می‌کنند که در سال‌های اخیر شاهد سخت‌تر شدن کار در این عرصه برای مردم بوده‌ایم.
دستاورد رنج یکساله
کشاورزان باید یک سال در نخیلات خود کار کنند تا در پایان شهریورماه محصول خرما را از نخل برداشت کرده و علاوه بر تامین هزینه‌های صورت گرفته برای به ثمر رسیدن نخل، هزینه‌های یک سال زندگی خانواده خود را نیز تامین کنند ولی متاسفانه هزینه‌ها و کارهای صورت گرفته تناسبی با سود کشاورزان ندارد؛ البته اگر فعالیت یکساله آنها سودآور باشد.
نخل برای رسیدن به مرحله ثمردهی چندین سال کار نیاز دارد که این مراحل سخت‌ترین زمان کار در نخیلات است که گاها بسیاری از نخل‌ها نیز به ثمر نمی‌نشینند و نیاز است که نخل دیگری جایگزین آنها شود.
پس از به مرحله ثمردهی رسیدن نخل‌ها نیز، هر ساله باید کارهای بسیار زیادی روی هر نخل صورت گیرد تا بتوان در پایان سال زراعی محصولی را از آن برداشت کرد.
آبیاری در چند نوبت، شخم‌زدن، دیسک‌زدن، کود‌دهی در چند نوبت، هزینه‌های بالای خرید کود شیمیایی و کود مالی(هزینه آن بالا و کود آن کم‌یاب است)، هرس کردن نخل، گرده‌افشانی و برداشت محصول و ... کارهایی است که هر سال انجام می شود و هر یک هزینه‌های بسیاری را برای نخلداران در پی دارد.
برای اینکه حساب هزینه و درآمد نخلداران را داشته باشیم، میزان تولید هر اصله نخل و درآمدهای آن را محاسبه می‌کنیم. غلام طاهری یکی از نخل داران استان بوشهر است که علاوه بر نخیلات خودش مجبور است کار نخل‌های دیگران را هم انجام دهد تا هزینه‌های زندگیش تامین شود.
طاهری، درآمد نخل را نسبت به هزینه‌ها و سختی‌های آن و تورم بسیار ناچیز می‌داند و به گفته او، نخل‌ها دیگر اقتصادی نیستند و هر کار دیگری می‌تواند درآمد بهتری داشته باشد.
هر کیلوگرم خرما حدود ۸۰۰ تومان هزینه دارد و به قیمت حدود هزار و ۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد. این وضعیت بیانگر اقتصادی نبودن نخل و خرما است و باید ارزش افزوده بیشتری برای خرما ایجاد شودهر نخل به طور متوسط سالانه ۴۰ کیلوگرم خرما می‌دهد؛ متوسط قیمت فروش هر کیلوگرم خرما توسط نخلداران در سال گذشته هزار و ۵۰۰ تومان بود که درآمد هر نخل حدود ۶۰ هزار تومان می‌شود.
زمانی که به هزینه های صورت گرفته در یک باغ نخل نگاه می‌کنیم و هزینه‌های سالانه آن را حساب می‌کنیم، سالانه بیش از ۲۵ هزار تومان برای آن هزینه می شود.
هر کیلوگرم خرما حدود ۸۰۰ تومان هزینه دارد و به قیمت حدود هزار و ۵۰۰ تومان به فروش می‌رسد. این وضعیت بیانگر اقتصادی نبودن نخل و خرما است و باید ارزش افزوده بیشتری برای خرما ایجاد شود.
اغلب نخلداران استان بوشهر هم اکنون بخش زیادی از خرمای خود را یا پیش‌فروش می‌کنند و یا اینکه در زمان برداشت با قیمت پائینی به دلالان و واسطه‌ها می‌فروشند و بیشترین سود نیز نصیب همین واسطه‌ها می‌شود.
فروش در اولین فرصت
هر چند خرما دارای قابلیت نگهداری آسانی است ولی اغلب نخلداران جایی برای نگهداری آن ندارند و در اولین فرصت خرمای خود را می‌فروشند تا پولی به دست بیاورند.
زمانی که به هزینه‌های نخل نگاه می‌کنیم، انتظار می‌رود که خرما با این سختی‌های تولید و ارزش غذایی و تبدیلی بالایی که دارد، با قیمت چند برابر این قیمت کنونی به فروش برود ولی افزایش قیمت خرما نیازمند ایجاد زنجیره ارزش برای خرما است.
استفاده از واریته‌های اقتصادی‌تر خرما، احداث صنایع بسته‌بندی و صنایع تبدیلی مرتبط با خرما، شناسایی بازارهای بین‌المللی در دیگر کشورها، بهبود رونق صادراتی برای خرما و محصولات وابسته می‌تواند از جمله راهکارهای ایجاد ارزش افزوده برای خرما باشد.
در صورتی که صنایع و واحدهای بسته‌بندی و صنایع تبدیلی مدرن و مجهز با قابلیت ایجاد ارزش افزوده مناسب برای محصول خرمای مردم استان بوشهر در استان ایجاد شود، بی‌شک نخلداران نیز می‌توانند سود بیشتری از فروش خرمای خود به دست بیاورند.
توسعه صنایع تبدیلی و بسته‌بندی
توسعه صنایع تبدیلی و بسته‌بندی در استان بوشهر می‌تواند وضعیت بازار خرما در استان را بهبود ببخشد که نیاز است کشاورزان با تشکیل تعاونی‌هایی نسبت به توسعه این صنایع اقدام کنند و همچنین زمینه حضور سرمایه‌گذاران در این بخش فراهم شود.
مدیر صنایع سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: استان بوشهر به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید خرما در کشور مطرح است و خرما به‌عنوان محصولی سالم و ارگانیک، با کالری و ارزش غذایی بالا و خاصیت ضد سرطانی می تواند در سبد غذایی خانوارهای ایرانی قرار گیرد.
مصطفی قلی‌پور افزود: خرما همچنین می‌تواند در تغذیه مدارس کشور، پادگان‌های نظامی، سلف سرویس دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها جایگاه واقعی خود را در راستای تغذیه سالم پیدا کند.
تولید سالانه ۱۵۰ هزار تن خرما
وی با اشاره به وضعیت تولید خرمای استان بوشهر، اضافه کرد: هر ساله ۱۵۰ هزار تن خرما از سطح ۳۳ هزار و ۵۰۰ هکتار باغات خرمای استان برداشت می‌شود.
مدیر صنایع سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: هم‌اکنون در استان بوشهر ۶۰ واحد تولیدی صنایع تبدیلی خرما دارای پروانه بهره برداری بوده که از این تعداد ۱۸ واحد تولیدی در بازار داخلی و صادرات دارای فعالیت بوده که مقصد صادراتی این محصول هم کشورهای روسیه، اکراین، عراق، ترکیه، هند و پاکستان است.
وی اضافه کرد: برخی از واحدهای صنعتی در حوزه خرما نیمه‌تعطیل و تعطیل بوده که عامل این تعطیلی، کمبود نقدینگی و نداشتن سرمایه در گردش به دلیل داشتن بدهی معوق تسهیلات بانکی سنوات گذشته از دست دادن برخی از بازارهای صادراتی این محصول و فرآوردهای جانبی آن و نداشتن برند تجاری واحد به‌نام خرمای استان بوشهر است.
ساماندهی واحدهای بسته‌بندی سنتی خرما
مدیر صنایع سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر با اشاره به اینکه خرما و فرآورده‌های جانبی آن در استان بوشهر بیشتر در واحدهای تولیدی صنعتی موجود در استان بسته‌بندی و صادرات می‌شوند، افزود: تعداد زیادی از واحدهای بسته‌بندی خرما به‌صورت سنتی فعایت دارند.
قلی‌پور از ساماندهی واحدهای بسته‌بندی سنتی خرما در استان بوشهر با همکاری ارگان‌های ذیربط خبر داد و اضافه کرد: تلاش داریم که این واحدها به واحدهای صنعتی و یا نیمه صنعتی تبدیل شده تا بتوانند ارزش افزوده بیشتر و کیفیت بهداشتی بهتری برای محصول خرما ایجاد کنند.
وی در ارتباط با ارائه تسهیلات و سرمایه در گردش به واحدهای صنعتی خرما در استان نیز گفت: متاسفانه برخی از واحدها به علت داشتن معوقات بانکی و بدهی‌های پیشین تسهیلات خود، با مشکلاتی برای دریافت این تسهیلات روبرو هستند.
تولید محصولات متنوع از خرما
مدیر صنایع سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر همچنین به توسعه واحدهای صنایع تبدیلی خرما از جمله سردخانه‌های نگهداری خرما و رطب در کنار باغات و در واحدهای تولیدی صنعتی و همچنین تولید فرآورده‌های متنوع دیگر از خرما در استان اشاره کرد و ادامه داد: از جمله محصولات تولیدی با محوریت خرما در استان می‌توان به شکلات خرمایی، قند خرما، چیپس خرما، سرکه خرما، الکل خرما، شیره خرما، رنگینک و حلواهای متنوع خرمایی، کلوچه خرمایی و لواشک خرما اشاره کرد.
وی تصریح کرد: برای اینکه خرمای استان بوشهر دارای بازار پسندی بیشتر و توان رقابت داشته باشد باید کیفیت خرمای تولیدی در باغات با آموزش باغداران در مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول ارتقاء یابد و استانداردهای بهداشتی و اصول و ضوابط بهداشتی در بسته‌بندی این محصولات بهبود یابد.
وی گفت: تلاش و برنامه‌ریزی‌هایی از جمله در روش‌های شیوه آبیاری نخیلات، جایگزینی ارقام جدید تجاری و بازارپسندی چون ارقام مجول و پیارم، برند سازی، تشویق و هدایت واحدها برای اخذ استانداردها و علایم بهداشتی تولید محصول سالم در این زمینه داریم.
قلی‌پور ادامه داد: در صورتی که همه واحدهای صنعتی خرما در استان بوشهر فعال و با همه توان و ظرفیت اسمی خود در مدار قرار گیرند، توان بسته بندی خرمای تولید شده در استان با تنوع بسته بندی و کیفیت صادراتی را دارند.
وی به حمایت وزارت جهاد کشاورزی و به تبع آن سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر از توسعه فعالیت صنایع تبدیلی خرما در استان بوشهر اشاره کرد و افزود: امیدواریم با بسته حمایتی دولت تدبیر و امید، شاهد توسعه فعالیت‌های صنایع کشاورزی و صنایع تبدیلی خرما با هدف افزایش ارزش افزوده به محصولات کشاورزی به‌ویژه خرما در استان بوشهر باشیم چرا که تحقق این مهم می‌تواند به اشتغال زایی بیشتر، توسعه صادرات و ارزآوری بیشتر، رونق بیشتر به فعالیت‌های کشاورزی در حوزه باغبانی کمک شایانی کند.
نخل‌داری باید اقتصادی‌تر شود
استاندار بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ظرفیت بالای استان بوشهر در بخش کشاورزی و به‌ویژه در زمینه تولید خرما، اظهار داشت: از همه ظرفیت‌ها برای کمک به نخلداران و فعالان عرصه خرما استفاده می‌کنیم.
مصطفی سالاری اضافه کرد: بهبود وضعیت معیشت کشاورزان را با روش‌های مختلفی دنبال می‌کنیم و امیدواریم فعالیت‌های کشاورزی در استان بوشهر به سمت اقتصادی‌تر شدن حرکت کند.
وی با تاکید بر اینکه باید گونه‌های باکیفیت‌تر و مشتری‌پسندتر خرما در استان بوشهر کاشت و جایگزین گونه‌های فعلی شود، تصریح کرد: یکی از موضوعات مهمی که در استان دنبال می‌کنیم، جایگزینی گونه‌ها و نژادهای مختلف نخل با ارزش اقتصادی بیشتر و مصرف آب کمتر است.
محصول ترشی که به کمک خرمای شیرین می‌آید
استاندار بوشهر از حمایت ویژه برای تامین نهال های مورد نیاز کشاورزان خبر داد و اضافه کرد: میانه کاری فضای بین نخیلات و کاشت درخت‌های لیمو ترش در فضای آزاد بین نخیلات نیز در بهبود وضعیت اقتصادی نخلداران نقشی مهم خواهد داشت.
وی با اشاره به کمبود منابع آبی در استان بوشهر، خاطرنشان کرد: برای اینکه نخل‌ها با مشکلات کمتری برای تامین آب روبرو باشند و محصول بهتر و باکیفیت‌تری را ارائه کنند باید به سمت اصلاح شیوه‌های آبیاری حرکت کنیم که در این راستا طرح پایلوت آبیاری تحت فشار در نخیلات استان اجرا می‌شود.
توسعه صنایع فرآوری و واحدهای بسته‌بندی
سالاری در ادامه بر لزوم توسعه صنایع تبدیلی و ایجاد واحدهای بسته‌بندی مدرن و مجهز خرما در استان بوشهر تاکید کرد و افزود: خرمای استان بوشهر از کیفیت خوبی برخوردار است ولی جذابیت لازم را از نظر مشتری‌پسندی ندارد و باید با توسعه صنایع فرآوری و بسته‌بندی، ارزش افزوده بیشتری برای این محصول ایجاد شود.
وی گفت: توسعه صنایع تبدیلی از مسایل مهم و مورد تاکید است و در پرداخت تسهیلات برای اجرای این طرح‌ها محدودیت نداریم و صندوق توسعه ملی نیز حمایت و پشتیبانی لازم را انجام می‌دهد.
سالاری ادامه داد: در حوزه کشت و صنعت باید به سمتی برویم که خروجی آن منجر به تولید محصولی شود که جذابیت‌های لازم را برای صادرات داشته باشد.
دست نخلداران کوتاه و خرما بر نخیل
نخلداران علی‌رغم زحمات زیادی که می‌کشند، همواره مظلوم بوده‌اند و قشری مستضعف مانده‌اند که نیاز است تا مسئولان توجه بیشتری به این قشر داشته باشند؛ قشری که می‌کارند تا ما بخوریم و همه مسئولان باید تلاش کنند تا این قشر نیز نانی برای خوردن داشته باشد.
برای دیدن فیلم برداشت خرما اینجا کلیک کنید.
