آینه جم،شنایی بانوان با اینترنت، و محیط ها و امکاناتِ مختلف فضای مجازی، به منظور بهره‌وری از این تکنولوژی قدرتمند و نیز به منظور هدایت فرزندان و پیش‌گیری از خطرات و مفاسدِ احتمالی آن، امری ضروری و غیر قابل انکار است.
به گزارش آینه جم؛موسی قیصری:با فراگیر شدن اینترنت در جوامع، دختر و پسر، زن و مرد، و پیر و جوان، کم و بیش جذب آن شده و پاسخ بخشی از نیازهای خود را از این طریق می‌یابد. ضریب نفوذ اینترنت در ایران، در سال گذشته ۱۸٫۹ درصد در نقاط شهری بوده است که نسبت به میانگین ضریب نفوذ جهانی بسیار بیشتر بوده و حکایت از سرعت زیاد فراگیری آن در کشور دارد(۱).
از میان حدود یازده میلیون کاربر اینترنت در ایران، ۴۱٫۹ درصد آنان زنان بوده‌اند(۱) که این رقم با توجه به اینکه درصد بالایی از مردان، در محیط کار خود امکان دسترسی به اینترنت داشته و نیز با در نظر داشتن این که ۶۷ درصد زنان کشور خانه‌دار می‌باشند (۲) و بسیار کمتر از مردان امکان دسترسی به اینترنت در محیط‌های کاری را دارند، رقم قابل توجهی است.
به عبارتی می‌توان گفت زنان در ایران به اندازهٔ مردان به فضای مجازی ورود پیدا کرده‌اند و در تولید محتوا و بهره‌گیری از اطلاعات و امکانات آن، سهم زیادی یافته‌اند. بخش زیادی از تولیدات محتوایی زنان در اینترنت، به موضوعاتِ مرتبط با جنس زن و نقش‌هایی که به عنوان دختر، مادر و همسر به عهده می‌گیرند اختصاص دارد. دربارهٔ علل گرایش زنان به اینترنت، می‌توان دلایل مختلفی را بیان کرد.
کارشناسان با اشاره به قابلیت‌های متنوع و متکثر فضای مجازی این عرصه را فضایی برای تمرین «خود» ارزیابی می‌کنند و معتقدند: «هر چند در ایران خانواده هنوز مهم‌ترین نهاد تنظیم‌کنندهٔ روابط اجتماعی به شمار می‌رود، اما فضای مجازی با قابلیت‌های انعطاف‌پذیر خود، امکان تمرین خودِ (self) تازه‌ای را برای زنان ایجاد کرده است. خودی که قواعد و ویژگی‌هایش را نه تحت سلطهٔ نظام‌های اجتماعی بیرونی، که به صورتی خودفرمان تنظیم کرده و تغییر می‌دهد».
در واقع برای گروه‌های حاشیه‌ای و جامانده از هسته‌های مرکزی اجتماع که به دلایلی مثل تجربیات تاریخی و ضعف‌های فردی صدایشان در نهادهای قدرتمند اجتماعی به راحتی شنیده نمی‌شود، جهان مجازی مکان مناسبی برای دیدن و دیده شدن، شنیدن و شنیده شدن به نظر می‌رسد.
اگر زنان را از همین گروه به حاشیه رانده شده قلمداد کنیم، می‌توانند در این فضا از حقوق خود دفاع کنند و حتی به تصویری که تاکنون در رسانه‌های دیگر از آن‌ها ارائه شده است اعتراض کنند. از این رو می‌توان آن‌ها را از آن دسته گروه‌های خاموشی دانست که در چالش با این سکوت، هویتی تازه از خود خلق می‌کنند، به اطلاعات و دانش‌های تازه دست پیدا می‌کنند، شکل روابط خود را تغییر می‌دهند، شبکهٔ دوستی گسترده و متنوعی پیدا می‌کنند، کارهای زندگی روزمره‌‌شان را نه تحت‌الشعاع خانه و وظایفش در آشپزخانه که در گسترهٔ وسیعی از قابلیت‌های جهان مجازی برنامه‌ریزی می‌کنند(۳).
افزایش حضور بانوان در اینترنت، و نیز افزایش مشارکت آنان در تولید داده‌های قابل دسترس در فضای اینترنت، و نیز توجه به آسیب‌های جدی این فضا در کنار مزایای آن، و البته با در نظر گرفتن نقش مهم و اساسی زنان در خانواده، لزوم بررسی چگونگی تأثیرات متقابل زن بر اینترنت و اینترنت بر زنان را به خوبی نشان می‌دهد.
در پروندهٔ جاری، تلاش شده است از دیدگاه‌های گوناگون به بررسی این تأثیرات متقابل پرداخته و در مواردی به منظور کاهش اثرات نامطلوب آن تأثیرات، راه‌کارهایی ارائه شود. در انتها نیز به تأثیرات اینترنت بر زنان غربی و کشورهای عربی و نیز وضعیت و شرایط اینترنت در میان آنان اشاره‌ٔ کوتاهی شده است.
زن، اینترنت، خانواده
هر تکنولوژی‌ای همراه خودش تغییراتی را به همراه می‌آورد که خواسته یا ناخواسته استفاده کنندگان از آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تغییرات (یا به طور عام، فرهنگِ هر تکنولوژی)، ترکیبی از مزایا و معایب است که برای استفادهٔ بهینه باید از فوائد آن آگاه شد و تا آنجا که مقدور است، مضراتش را مدیریت کرد.
اینترنت نیز مانند هر تکنولوژی و فناوری دیگری، زایندهٔ فرهنگ خاصی در جوامع است. فرهنگی که اجزای آن با توجه به عرف و هنجارها و ارزش‌های هر جامعه، ارزیابی می‌شود؛ به طوری که بعضی اجزای آن ممکن است برای جامعه‌ای مفید، و متناسب با هنجارهای آن جامعه باشد، در حالی که همین اجزا در جامعه‌ای دیگر ضدارزش تلقی شده و برای جلوگیری از تأثیرات آن اقداماتی صورت بگیرد.
در عین حال، می‌توان مزایا و معایب مشترکی از فراگیر شدن اینترنت، در بین جوامع گوناگون یافت. از جمله مزایای آن، سرعت بالای انتقال داده، دسترسی آسان به اطلاعاتی از سراسر دنیا، همسوتر شدن فعالیت‌های علمی و پژوهشی دانشمندان و محققان، آشنایی با سایر جوامع از طریق اطلاعاتی دست‌اول‌تر نسبت به اطلاعاتِ گزینش شده، و خرید و فروش آسان و لحظه‌ای اشاره کرد.
از مهم‌ترین معایب مشترک آن در جوامع گوناگون، می‌توان به استفادهٔ بی‌برنامه و بیش از حد کاربران اشاره کرد که به دلیل تنوع و جذابیتِ اطلاعات موجود در آن و نیز سهولت برقراری ارتباط با انسان‌های متفاوت از سراسر جهان اتفاق می‌افتد. این مهم، خود منشأ مشکلات بزرگ و جدی‌ای می‌شود که قربانی اول آن فرد، و سپس خانواده و در نهایت جامعه خواهد بود.
اشتغال بی‌رویه به اینترنت، فرد را از جامعه منزوی کرده، روابط اجتماعی او را از شکل طبیعی خود خارج نموده و به خاطر امکانِ فعالیت با هویت‌هایی غیرواقعی در اینترنت، مقدمات دور شدنِ هر چه بیشتر او را از خویشتنِ خویش فراهم می‌آورد. اختصاص ساعاتِ زیاد به حضور در فضای مجازی، رفته‌رفته فرد را منفعل و کاهل بار می‌آورد و به دلیل آزادی عمل بیش از حدی که به فرد در انتخاب‌هایش می‌دهد، او را نسبت به هنجارها و قوانین اجتماعی که طبعا محدودیت‌آور هستند، عصیان‌گر می‌کند.
سرگرم شدنِ بیش از حد و مدیریت نشده با اینترنت، رشتهٔ اتصال فرد و اطرافیان او را می‌پوساند و روابطش را با خانواده دچار اختلال می‌کند. جایگزینی ارتباطات خانوادگی با روابط دوستانهٔ فضای مجازی، می‌تواند اعضای خانواده را از خویشاوندان نزدیک تبدیل به هم‌خانه‌هایی کند که هر یک در دنیای پنهانِ مستتر در لپ‌تاپش زندگی می‌کند. آدم‌هایی که یک زمان بزرگ‌ترین داشته‌های فرد بوده‌اند، تبدیل به بیگانگانی می‌شوند که تنها گاهی، حضور فیزیکیِ ناقصِ یکدیگر را احساس می‌کنند و گویی دیگر قرابتی میان‌شان نیست.
بروز چنین معضلی، بیش از هر کس دیگر، دربارهٔ مادر خانواده نگران کننده است. مادر که نخِ تسبیحِ خانواده است، همواره بیشترین نیرو و مهارت را در کنترل روابط اعضای خانواده و گرم نگه داشتن جو دوستانه و آرامش‌بخش خانه داشته است. اشتغال بیش از حد مادر به جذابیت‌های اینترنت، می‌تواند جدی‌ترین آسیب خانوادگی را در پی داشته باشد و پایه‌های این بنیانِ اساسی اجتماع را دچار تزلزل کند.
اینترنت و خانواده
آسیب‌زاتر بودن استفادهٔ نامطلوب زن از اینترنت، هرگز به معنی نفی آسیب‌زایی استفادهٔ نامطلوب مرد نیست. نیاز به توضیح نیست که خانواده نهادی تک‌نفره نیست که به مدیریتی واحدی نیاز داشته باشد و مسئولیت از سایر اعضای آن سلب شود؛ بلکه زن و مرد در کنار یکدیگر پایه و بنیان خانواده را تشکیل می‌دهند و استحکام بنای خانواده به وظیفه‌شناسی و مسئولیت‌پذیری هر دوی آن‌ها وابسته است.
درگیری زیاد مردِ خانه با اینترنت نیز می‌تواند سست‌کنندهٔ روابط اعضا باشد. به همان میزان که اشتغال بی‌رویهٔ زن به اینترنت، در مرد احساس تنهایی و دور بودن از مرکزیت توجه زن را موجب می‌شود، اشتغال بیش از حد مرد به اینترنت نیز در زن منشأ احساس تنهایی بوده، او را نسبت به زندگی ناراضی می‌سازد.
علاوه بر تنظیم اوقاتِ اشتغال به اینترنت، مدیریت استفاده از امکانات اینترنت نیز در کیفیت روابط زوجین مؤثر است. اعتیاد برخی مردان به پورنو و روابطِ جنسیِ مجازی، و در مقابل، اعتیاد برخی زنان به گفت‌وگوها و ارتباطات مجازی تهدیدکننده‌های جدی روابط زناشویی‌اند.
کاربران، اسرار و جزئیاتِ خصوصی زندگی خویش را بیش از دنیای حقیقی در جامعهٔ مجازی فاش می‌کنند و به دلیل رو در رو نبودن با سایر کاربران و نیز عدم حاکمیت بازدارنده‌های جامعهٔ حقیقی، راحت‌تر از دنیای واقعی با جنس مخالفِ خود ارتباط برقرار می‌کنند.
این مسئله در آنجا اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند که کاربران، از جامعهٔ مذهبی‌تر و مقیدتر جامعه برخاسته باشند؛ چرا که نسبت آزادی‌ای که این فضا در روابط ایجاد می‌کند، برای انسان‌های مقیدی که در جامعه خط قرمزهای بیشتری پیش رو داشته‌اند، بیشتر از آزادی کسانی است که در اجتماع کمتر خودشان را در قید و بند خطوط قرمز و ممنوعیت‌های عرفی و شرعی می‌دیدند. به عبارتی، فاصلهٔ محدودیت‌ها در فضای حقیقی و آزادی عمل در فضای مجازی، برای متدینین بیشتر از کسانی است که کمتر در قید حدودِ عرفی و شرعی‌اند. از این رو، می‌توان قشر مذهبی را در روابط مجازی آسیب‌پذیرتر از قشرِ کمتر مقیدِ جامعه دانست.
همین امر لزوم توجه بیشتر زوجین را نسبت به چگونگی و نیز میزان روابط‌شان در فضای مجازی روشن و تأیید می‌کند. عدم رعایت مسائل اخلاقی و کنترل نکردنِ رابطهٔ زن و مرد با جنس مخالف، و یا سهل‌انگاری در این مورد به بهانهٔ حضوری نبودنِ رابطه‌ها یا رو در رو نشدن با آن‌ها و یا پایین بودنِ احتمالِ دیدار حضوری تاکنون مشکلات و معضلات جدی‌ای را متوجه کاربرانِ زن و مرد، و دختر و پسر کرده، موجب تنش‌های شدید در خانواده و حتی جدایی زوجین شده است.
طولانی شدن و جدی شدنِ رابطهٔ زن و مردی که هر دو متأهل‌اند، و به بهانه‌های کاری و یا رابطهٔ سادهٔ «سلام و علیکی» ارتباط با یکدیگر را آغاز کرده‌اند، از مهم‌ترین آسیب‌های خانواده است که می‌تواند به وابستگی عاطفی آن دو به یکدیگر و دلسردی هر یک از زن و مرد از همسرشان، منتهی شده، موجباتِ تلاشیِ دو خانواده را فراهم کند.
همچنین اعتمادِ دختران به مردان متأهل، که به خاطر موقعیت اجتماعی مردان، یا صرفا به دلیل تأهل آن‌ه%:.۷-!صورت می‌گیرد، و برقراری رابطه‌های مستمری که به وابستگی عاطفی به آنان منجر می‌شود، در مواردی سبب اخاذی و سوء استفاده‌های عاطفی و بعضاً جنسی دختران را فراهم آورده است که در نهایت به دلیلِ امتناع دختران -به خاطرِ حفظ آبرو- از برخورد قانونی با این موارد (که بعضا ظاهر شرعی به خود گرفته است) به صورت پرونده‌هایی ناتمام همچنان در جریان بوده و قربانی‌های بیشتری می‌گیرد.
شاید بتوان بهترین راه ممانعت از وقوع چنین آسیب‌هایی را در آشنایی کامل خانواده‌ها با فضای مجازی و آگاهی‌سازی زن و مرد نسبت به خطرات و مضرات آن دانست که این امر هم موجب هشیاری زوجین در استفاده از اینترنت می‌گردد و هم سبب هدایت و کنترل بهتر فعالیت مجازی فرزندان توسط آن‌ها می‌شود.
سایت‌های اینترنتی و نیازهای زنان
اینترنت، فناوریِ گریزناپذیری است که مانند سایر تکنولوژی‌ها در کنار تمام مزایایی که دارد، معایب و خطراتی نیز به همراه دارد که تنها راه مقابله با آن، آگاهی نسبت به آسیب‌ها و کسب آمادگی جهت مقابله با مضرات آن است. فراگیری اینترنت، به جنسیت خاصی محدود نیست؛ از این رو آشنایی بانوان با اینترنت و محیط‌ها و امکاناتِ مختلف فضای مجازی، به منظور بهره‌وری از این تکنولوژی قدرتمند و نیز به منظور هدایت فرزندان و پیش‌گیری از خطرات و مفاسدِ احتمالی آن، امری ضروری و غیر قابل انکار است.
با گسترش روز به روز شبکهٔ اینترنت و افزایش آمار کاربران آن، مفهوم «دنیای مجازی» آشکار‌تر خود را نشان می‌دهد. اگر در سال‌های نخستین ولادت این پدیده، اغلب مردم اینترنت را تنها به پست الکترونیک و چندین سایت دولتی و بعضا خصوصی می‌شناختند؛ امروزه شاهد انواع مراکز خرید و فروش، تجارت الکترونیکی، بازی‌ها و سرگرمی‌ها، کتابخانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی، دانشگاه‌های مجازی، فعالیت‌های خودجوش مردمی و سایت‌های خیریه، بانک‌های اینترنتی، سایت‌های دوست یابی و همسریابی، حتی جرایم اینترنتی و خلاصه هر آنچه اینترنت برای نزدیک شدن به مفهوم «دنیای» مجازی به آن نیاز دارد، هستیم.
دنیایی که ناگفته و نانوشته بسیاری از قوانین پیرامون ما بر آن حاکم است و البته فرهنگ و قوانین مختص خود را نیز داراست.
آیا در اینترنت نگاه جنسیتی جاری است؟
برای بررسی پاسخگو بودن یا نبودن سایت‌های اینترنتی به نیازهای زنان، نخست باید بدانیم آیا نگاه جنسیتی در اینترنت وجود دارد یا خیر؟ به عبارتی چرا برای هیچ مخاطبی این سوال پیش نمی‌آید که «آیا سایت‌های اینترنت پاسخگوی نیاز مردان هست؟!» چرا همچین سوالی مضحک به نظر می‌رسد؟
در دنیای واقعی به دلیل ظلم تاریخی به زنان در دوره‌های مختلف و بعضی نیازهای روحی و ناتوانایی‌های جسمی آنان، همواره زنانی هستند که داد ستم سر می‌دهند و خواستار احقاق حقوقشان هستند. مدعی هستند که مردان سهم آنان را به جور و جفا ربوده‌اند و این سهم را جز با یک حرکت جمعی و فریاد تظلم خواهی نمی‌توان بازپس گرفت.
این سخن شاید تا حدودی صحیح به نظر برسد و به علت ریشه‌داری و خاطره‌ی ناخوشایندی که قشری از زنان، از مردان زندگی خود دارند، خاطراتی که با سال‌های قدیم و به دور از علم و پیشرفت و تکنولوژی پیوند خورده، هنوز خریدار داشته باشد؛ اما سوال این است که چرا به زعم برخی، این نگاه جنسیتی در اینترنت، که بعد از جنبش فمینیست متولد شده، هم حاکم است؟
چرا باید پاسخگویی سایت‌های اینترنتی به نیازهای زنان را جدای از مردان بررسی کرد؟ مگر نه این است که در اینترنت، هرکاربر چیزی فرا‌تر از یک کاربر نیست و فضای برابر اینترنت این امکان را به وی می‌دهد که بدون دخالت عناصر جنسیتی فعالیت کند و حتی می‌تواند زن یا مرد بودن خود را پنهان کند؛ پس چرا هیچ‌گاه مردان در صدد آن برنیامده‌اند که در مقاله‌ای، جدای از زنان، نیازهای اطلاعاتی و تکنولوژیکی خود را بازگو کرده و در رفع آن تلاش کنند؟ آیا می‌توان نظریهٔ «حاکمیت صد در صد مردان بر تمام فضاهای حقیقی و مجازی» را با وجود امکاناتی که فضای مجازی برای عدم نگاه جنسیتی به کاربران می‌دهد پذیرفت یا اینکه این خود زنان هستند که در خط کشی دنیای اطرافشان به زنانه و مردانه، موثرند؟
واقعیت این است که باید پذیرفت که هر نگاه جنسیتی به زن یا نیازهای زنانه، الزاما برآمده از نگرش‌های فمینیستی نیست. بخشی از این تفکیک جنسیت، به تفاوت فطری و ذاتی زن و مرد مرتبط است که نیاز‌ها و تمایلاتِ متفاوتی را موجب می‌شود.
شاید بتوان یکی از علل پژوهش زنان در موضوعات خاص زنان را، حاکمیت و مدیریتِ اغلب مردانه‌ی جهان در موضوعات مختلف دانست که موضوعِ نیاز زنان در فضای مجازی نیز یکی از آن‌هاست. از آنجا که متولیان فضای مجازی و بنیانگذاران آن در اغلب قریب به اتفاق کشورهای جهان، مردان بوده‌اند، این پیش‌فرض که عمده‌ی اطلاعات و یا فعالیت‌های موجود درفضای مجازی در جهت رفع نیاز مردان انجام می‌شود، تقویت می‌گردد.
از سوی دیگر با توجه به آمارهای جنسیتی ارائه شده درباره میزان استفاده زنان و مردان از اینترنت و غالب بودن تعداد کاربران مرد، دیگر جایی برای این سؤال باقی نمی‌ماند که «آیا سایت‌های اینترنت پاسخگوی نیاز مردان هست یا نه؟»!
نیازهای زنان در اینترنت کدام است؟
در عبارتی عامیانه می‌توان اینترنت را محل عرضه‌ی انواع مایحتاج از شیر مرغ تا جان آدمیزاد دانست. کمتر سوال علمی، پزشکی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، علوم پایه، فنی مهندسی و… است که با یک جستجوی ساده به دست نیاید. همچنین انواع خدمات اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی، تالارهای گفتمان، مشاغل آنلاین و… به انواع زبان‌ها و با امکانات مختلف قابل دسترسی هستند و می‌توانند ساعت‌ها وقت کاربر را مدیریت کرده و در ارتقای سطح آگاهی و مشارکت وی در فعالیت‌های جمعی بیفزاید.
چرا زنان به اینترنتت مراجعه می‌کنند؟ شاید در پاسخی ساده بتوان گفت به دو علت: نیازهای اطلاعاتی و ارتباطاتی. نیازهایی که در کلیت آن با نیازهای کاربران مرد اینترنت تشابه دارد و در ظرایفی هم تفاوت. اما این نیاز‌ها تا چه حد ضروری و چه مقدار کاذب است و اینترنت با تمام ادعایش چقدر توانسته به آن‌ها پاسخگو باشد؟
۱- نیازهای اطلاعاتی
نیازهای اطلاعاتی تمام کاربران را می‌توان در دو دستهٔ اطلاعات عمومی و تخصصی جای داد:
اطلاعات عمومی:
این اطلاعات شامل انواع کتب، مقالات و یادداشت‌ها در موضوعات فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، سیاسی، روان‌شناسی و مشاوره، بهداشت و سلامت، تغذیه، مطالب هنری، ادبی و… است که برای مخاطبین در سطوح مختلف تحصیلی و رده‌های سنی متفاوت قابل استفاده است. این اطلاعات را می‌توان از طریق سایت‌های جامع اطلاع رسانی، خبری، تحلیلی، وبلاگ‌ها و… از طریق جستجوهای اینترنتی بدست آورد. به نظر می‌رسد اینترنت در این موضوعات به حد اشباع و غنا رسیده است و برای هر سوال ساده چندین پاسخ متفاوت با رویکردهای مختلف می‌توان یافت.
اطلاعات تخصصی علمی:
این اطلاعات شامل موضوعات علمی و تحقیقاتی زیربنایی است که متاسفانه سایت‌های فارسی زبان دانشگاهی و علمی در این موضوعات چندان قوی عمل نکرده‌اند. برخلاف آنچه اینترنت را غول اطلاعات می‌نامند تنها امکان دسترسی ما به بحر وسیعی از اطلاعات سطحی و کم عمق مهیاست. برای کسب اطلاعات ارزشمند و زیربنایی جهت تالیف پایان‌نامه‌های کار‌شناسی ارشد و دکترا به منابع کتابخانه‌ای اینترنتی دانشگاه‌های بزرگ دنیا نیازمندیم که برای همه سهل الوصل نیست.
اطلاعات تخصصی زنان:
زنان به تبع نقش مادری و همسری که در خانواده به عهده دارند و ویژگی‌های جسمی و روحی که خالق متعال متناسب با این نقش برای آنان در نظر گرفته، نیازهای اطلاعاتی خاصی نیز دارند.
اطلاعات بهداشتی و سلامت، آموزش ورزشهای مناسب، آموزش‌های مربوط به دوران بارداری و تربیت فرزند، مدیریت مصرف و مدیریت فکری و فرهنگی در خانواده، مشاوره در موضوعات مختلف خانوادگی، تربیت فرزند، سلامت و… همچنین اطلاعات دیگری نه به جهت نقش و وظیفهٔ زنانه بلکه علایق خاص زنان که در حیطهٔ هنر می‌گنجد؛ مانند آشپزی، هنرهای خانگی، خیاطی، بافتنی، پرورش گل و گیاه و… از جمله نیازهای تخصصی آنان است.
به نظر می‌رسد که خود زنان در پربار کردن اینترنت از این موضوعات سهم بسزایی دارند و سند صحت این ادعا انواع تالارهای گفتمان و سایت‌ها و وبلاگ‌های خودجوشی است که زنان به صورت فردی یا گروهی آن را مدیریت می‌کنند و اطلاعات را با دیگر همنوعان خود به اشتراک می‌گذارند.
هرچند اگر این فعالیت‌های خودجوش با هماهنگی بیشتری و در جهت رفع خلاء‌ها و عدم موازی کاری انجام می‌گرفت موثر‌تر بود؛ اما به راستی باید این تلاش بانوانه را برای رفع نیازهای خاص خودشان ستود.
البته در این موضوع سایت‌های غیرفارسی زبان چندین گام جلو‌تر هستند، بسیار جامع و دسته بندی شده‌تر به این مباحث می‌پردازند و چه بسا که اگر کسی به زبان‌های خارجی (عموما انگلیسی) آشنایی کافی نداشته باشد، نتواند اطلاعات مورد نظر خود را از سایت‌های فارسی زبان جمع آوری کند.
۲- نیازهای ارتباطاتی
با وجود رشد مشارکت اجتماعی زنان و حضور زنان در جامعه، هنوز جمعیت زیادی از آنان به دلیل مشغله‌های خانوادگی و برخی نیز به علت تمایلات شخصی و ترجیح محیط امن و امان خانه بر محیط پرتنش جامعه به حضور در خانه و ارتباط با اطرافیان اکتفا می‌کنند. اما نباید فراموش کرد که از دیرباز زنان حتی در نقش‌های سنتی نقش ارتباطاتی خود را با کمترین امکانات به خوبی ایفا می‌کردند. مدیریت جلسات زنانه و مهمانی‌های خانگی، ارتباط با همسایگان و تهیه و طبخ غذا به صورت دسته جمعی، تهیه و دوخت‌ودوز جهیزیه و سیسمونی و فعالیت‌هایی از این دست، همیشه در کارنامهٔ زنان وجود داشته است.
امروزه با گسترش فرهنگ آپارتمان نشینی، ترافیک و بُعد مسیر، زنان به سختی می‌توانند نقش ارتباطاتی خود را مانند گذشته ایفا کنند. از طرفی اینترنت با وجود انواع سایت‌های دوست یابی و شبکه‌های اجتماعی که خود زنان هم مدیریت بسیاری از آن‌ها را ولو در حد یک اتاق یا حلقه به عهده دارند؛ هنوز نتوانسته مدیریت منسجمی بر این امر و با نگاه خاص به نیازهای زنان داشته باشد.
مشارکت‌های جمعی زنان در فضاهای سنتی عموما با هدف انجام یک امر مشترک خیرخواهانه و خداپسندانه، تبادل اطلاعات و تعلیم و تعلم یا در نگاهی حداقلی برای همصحبتی و درد دل کردن بوده است. اگر بخواهیم این اهداف را به شبکه‌های اجتماعی تعمیم دهیم می‌بینیم که بیشترین هدف آن‌ها گذران اوقات و تبادل اطلاعات ناقص، محدود و نامرتبی است که در بسیاری موارد کمکی به افزایش سطح آگاهی حقیقی مخاطب نمی‌کند. اغلب هدف مشترک و خیرخواهانه‌ای در میان نیست و همصحبتی‌های از پشت مانیتور هیچ‌گاه نمی‌توانند به خوبی یک ارتباط رو در رو و چشم در چشم نیازهای عاطفی زنان را پاسخگو باشند.
مشاهدهٔ جمعیت بالای زنان کاربر اینترنت که مدیریت زمان خود را به دست سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی می‌دهند، هر خواننده‌ای را به فکر وا می‌دارد که کاش می‌شد با برنامه‌ریزی هدفمند و منسجم از اتلاف انرژی و توان این قشر پرشور و موثر در اقشار دیگر جامعه جلوگیری کرد و فعالیت‌های ارتباطاتی و مشارکتی زنان را در قالبی مشخص و هدفمند و در جهت رفع نیازهای روحی زنان سر و سامان داد. برنامه ریزی و مدیریتی که بیش از هرکس دیگر، خود زنان شایستگی آن را دارند و باید برای آن تلاش کنند.
در یک نگاه کلی می‌توان اینترنت فارسی را از انواع اطلاعات عمومی مورد نیاز کاربران – چه زن و چه مرد- در حد اشباع دانست؛ اما هنوز پرداختن به موضوعات تخصصی علمی و اطلاعات تخصصیِ زنان، مورد نیاز جامعهٔ کاربران است. انواع سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی و فعالیت‌های گروهی اینترنتی نیز سهم بسزایی در پرکردن اوقات فراغت و میل به عضویت در گروه و حضور در جمع را برای زنان برآورده می‌کند؛ اما شاید بتوان با جهت‌دهی برنامه‌ریزی شده‌ی این شبکه‌های اجتماعی، کاربران را به سمت فعالیت‌های مفید‌تر سوق داد و از این ظرفیت بالا برای غنای اطلاعاتی اینترنت فارسی زبان استفاده کرد.
نوع فعالیت دختران و پسران در اینترنت
شبکه گسترده جهانی اینترنت در حال حاضر فراهم کننده بخشی از نیازهای شهروندان دهکده جهانی است که به شکل یکسان در اختیار دختران و پسران قرار دارد و در دنیای جدید امروز یکی از لوازم وابسته زندگی به حساب می‌آید که نه پسرانه و نه دخترانه تلقی می‌شود. در حقیقت نگاه جنسیتی‌ای به آن وجود ندارد و استفاده از آن برای همه کس به صورت مشابه موجود است. اگرچه در ابتدا بیشتر کاربران این رسانه جدید مردان بوده‌اند اما امروزه تقریبا کاربران زن و مرد این رسانه دارای نرخ یکسان هستند.
در تحقیق منتشر شده‌ای در سال ۸۷ نشان داده شده است که استفاده از اینترنت بین گروه دانشجویان در دو گروه جنسی یکسان بوده است و تفاوت معنا داری وجود نداشته است (۱). همچنین به گزارش آژانس خبری صنعت ارتباطات، ۵۸. ۱% کاربران اینترنت در سال ۱۳۸۹ را مردان و ۴۱. ۹% آنان را زنان تشکیل می‌دادند. دلیل بالا بودن آمار کاربران مرد اینترنت به طور کلی آن است که مردان بیش از زنان شاغل هستند و به علت دسترسی آنان به اینترنت در محیط کار است؛ در غیر این صورت میزان استفاده دختران و پسران دانشجو و جوان که بیشترین جمعیت کاربران اینترنتی را تشکیل می‌دهند یکسان است.
اینترنت می‌تواند مورد استفاده محققان علوم مختلف، پژوهشگران، علاقه مندان به بازی‌های آنلاین، فیلم و موسیقی، علاقه مندان کتاب، افراد مایل به گسترش روابط اجتماعی، وبلاگ‌نویسان، خریداران آنلاین و حتی هرزه نگاران قرار گیرد. صرفه جویی در وقت، ساده کردن برقراری ارتباط با تمامی نقاط دنیا، استفاده از دنیای نامحدود اطلاعات، انجام امور بانکی و یا به دست آوردن شماره تلفن و آدرس اماکن مورد نظر، برخی از امتیازات این شبکه سراسری به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد علی رغم آنکه استفاده از این شبکه جهانی به نوع جنسیت وابسته نباشد، اما محتوای مورد استفاده دختران و پسران در اینترنت با توجه به علاقه مندی‌های گوناگونشان، متفاوت باشد.
مردان از اینترنت برای کاربردهای شخصی و شغلی و افزایش سرگرمی استفاده می‌کنند؛ به عنوان مثال مطالعات آنلاین، شرکت در کلاس‌های آنلاین و جست‌وجو در لیگ‌های ورزشی. و زنان از آن به منظور گسترش روابط اجتماعی بهره می‌گیرند.
همچنین بر اساس تحقیقی که در آمریکا صورت گرفته است مشاهده شده است که دختران به وبلاگ نویسی و اشتراک عکس، و پسر‌ها به اشتراک گذاشتن فیلم علاقهٔ بیشتری دارند. به طور کلی پسران بیش از دختران از ایمیل، جستجوی اطلاعات و پورنوگرافی استفاده می‌نمایند و دختران به برقراری ارتباط عاطفی و عاشقانه علاقه‌مند‌تر می‌باشند (۲).
می‌توان گفت دو جنس زن و مرد، برای پیگیری تحقیقات درسی، پیگیری اخبار مختلف، گفت‌و‌گوی اینترنتی، دانلود فیلم و به روز کردن وبلاگ شخصی خود از اینترنت استفاده می‌کنند اما تجربه نشان می‌دهد که نوع و محتوای فیلم، خبر و یادداشت وبلاگی مورد نظر و یا نرخ انجام هر کدام از این فعالیت‌ها با توجه به ویژگی‌های مختلف روانی دو جنس باید متفاوت باشد.
در برقراری ارتباط اجتماعی در محیط‌های مجازی، دختران به علت ایجاد نوع نگرش اخلاقی جدیدی که به علت برداشته شدن محدودیت‌های موجود در دنیای واقعی به وجود می‌آید؛ بیشتر به برقراری ارتباط در دنیای مجازی تمایل دارند؛ چرا که خطر یا بروز شرم در حضور جنس مخالف، و نیز برخی محدودیت‌های عرفی و سنتی به آنان امکان حضور واقعی را نمی‌دهد. دختران در این شرایط به لحاظ غلیان احساسات و گرایشات جدید و ناملموس در خود، علاقه وافری به این نوع ارتباط نشان می‌دهند و به طور معمول از هویت‌ها و شناسه‌های غیر واقعی برای حضور و معرفی خود استفاده می‌کنند (۳).
پسران بیشتر از دختران می‌خواهند با جنس مخالف دوست باشند و اینترنت بستر مناسب تری برای این ارتباط فراهم می‌کند (۴).
بیشتر مکالمات زنان در مورد احساسات است در حالی که بیشتر مکالمات مردان درباره اشیا و یا فعالیت‌هایشان است (۵). در نتیجه می‌توان گفت دختران بیشتر از محیط‌های گفت‌و‌گوی اینترنتی برای درد و دل و ابراز احساسات و پسران بیشتر برای پی گیری فعالیت‌های خود استفاده می‌کنند. به همین علت است که بیشتر افراد آسیب دیده را در محیط اینترنت، دختران تشکیل می‌دهند؛ چرا که بیش از پسران روابط مجازی را جدی می‌گیرند.
بیشترین اخاذی در این محیط به علت برملا شدن اطلاعات شخصی از دختران انجام می‌گیرد و بیشترین آمار معرفی دروغین خود به عنوان جنس مخالف و جرم‌های اینترنتی مانند کلاهبرداری‌های اینترنتی، هک و… به پسران مربوط می‌شود.
درباره نوع بازی‌ها و فیلم‌های مورد علاقه، باید گفت پسران بیش از دختران به ماشین‌ها، سلاح‌هایی مانند شمشیر و تفنگ، و جورچین‌ها علاقه نشان می‌دهند (۶) و همچنین میزان استفاده از اینترنت به عنوان محملی برای سرگرمی و بازی برای هر دو جنس یکسان است و زنان و مردان تقریبا به یک اندازه در استفاده از بازی‌های آنلاین و خدمات صوتی و تصویری اینترنت، اشتیاق از خود نشان می‌دهند؛ تنها محتوای بازی‌ها و فیلم‌های مورد استفاده دختران و پسران در فضای مجازی متفاوت خواهد بود.
استفاده از موتورهای جست‌وجو برای هر دو جنس تقریبا یکسان است ولی در این مورد نیز، موضوع جست‌وجوی آنان متفاوت است؛ مردان بیشتر در زمینه خبرهای ورزشی، سیاسی و اقتصادی جست‌وجو می‌کنند، درحالی که زنان اطلاعات مربوط به سلامتی، تناسب اندام و زیبایی، دارو‌ها و مباحث مذهبی را دنبال می‌کنند.
مردان بیشتر از زنان به مسایل و پایه‌های فناوری مشتاق هستند؛ به عنوان مثال بیشتر مردان دوست دارند که خودشان مشکلات کامپیوترهای شخصی خود را حل کنند و بیشتر، از آخرین اخبار و اطلاعات توسعه فناوری و ابداعات جدید باخبر هستند.
اینترنت بستری آسان برای اشتغال به تمام فعالیت‌هایی است که می‌شود در دنیای واقعی پی گرفت. در این فضا دختران و پسران بدون محدودیت جنسیتی حضور دارند، نرخ میزان فعالیت آن‌ها تفاوت معنا داری با یکدیگر ندارد، اما بعضا محتوای فعالیتشان متفاوت است. به این معنا که آنچه به عنوان تفاوت محتوای سخنان زنان و مردان، نوع پیگیری‌های خبری آن‌ها، تفاوت فیلم‌ها و بازی‌های مورد علاقه دو جنس، حتی تفاوت در سبک شوخی، سرگرمی‌ها و اشتغالات زنانه و مردانه و در کل هر آنچه به عنوان تفاوت در سبک زندگی دو جنس در دنیای واقعی وجود دارد، در فضای مجازی اینترنت نیز مشهود است.
منابع:
۱٫ جدیدترین آمار از زنان کاربر اینترنت در ایران. پایگاه خبری-تحلیلی دنیای صنعت. ۲۱ اسفند ۹۱٫
http://www.donyayesanat.com/10276-fa.html
2. الهه عصاریان. در نشست زنان و اینترنت در هزاره سوم مطرح شد: تولیدکنندگان به خواسته های زنان در استفاده از اینترنت توجه کنند. پایگاه اینترنتی سازمان تبلیغات اسلامی. ۱۹ اردیبهشت ۸۵٫
http://www.ido.ir/a.aspx?a=1385021902
3. بهارک حنارود. این خانه در اتفاق باد است. عصر ارتباط. شماره ۴۲۱
http://www.asreertebat.com/1390/6/12/AsreErtebat_weekly/421/Page/11/
4. پایگاه خبری، تحلیلی زنان‌پرس؛ ُریحانه ذوالفقاری/عطیه کشتکاران،کشنبه ۱۶ تیر ۹۲
http://zananpress.com/archives/38990/38781
۱- تصویری از سبک زندگی فرهنگی جامعه دانشجویی، محمد فاضلی، فصل نامه تحقیقات فرهنگی، شماره ۱
۲- دختران و کاربرد اینترنت، مریم فره‌مند، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، شماره ۴۱، پاییز ۱۳۸۷
۳- همان.
۴- ناهمگونی جنسیتی، نگرش افراد و ارتباط دختران و پسران در دانشگاه، مجید موحد، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۴۶
۵- تفاوت‌های ساختاری مغزی زن و مرد و تاثیر‌های‌شناختی آنان، حجه الله حقگو، جنسیت از منظر دین و روان‌شناسی، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
۶- همان
[کد خبر:AJ3138]
