آینه جم: جدا از ارزش های تاریخی و توریستی بناهای بافت تاریخی بوشهر، خانه یهودا آخرين خانه يهوديان ساكن در بافت تاريخي این شهر است. در مخالفت با تبليغات گسترده اين روزهاي دشمنان سرزمين ايران، حفظ و نگهداري از اين خانه نشان از زندگی مسالمت آمیز اقوام مختلف در این شهر و پهنه تاریخی می باشد.
اسماعيل جاشويي
از هفته گذشته سقف خانه تاريخي يهودا در بافت قديم بوشهر واقع در خيابان ساحلي فرو ريخته است. پس از آن شهرداري بوشهر بنري در كنار خانه نصب كرده و از مالك خواسته نسبت به رفع خطر اقدام كند.
بناهای تاريخي خيابان ساحلي بوشهر اولين مجموعه خانه هايي بودند كه در فهرست آثار ملي كشور با شماره ٢٣٦٠ در مورخه ١٣٧٨/٢/١٩ به ثبت رسيدند. شايد اين خانه هم به سرنوشت صدها خانه تاريخي شبه جزيره بوشهر دچار شده و سرانجام تخريب شود؛ خانه هايی كه به دليل ناآگاهي و جهل قتل عام شده و جانشين آنها ساختمان هاي بي هويت امروزي شده است.
شهرها و روستاها به سرعت در حال رشد هستند و به دليل عدم وجود هرگونه تفكر منطقی و اصولی، اين رشد مشكلات بسيار زيادي با خود به همراه داشته است. در بهترين حالت فقط زيرساخت هاي رفاهي همچون جاده، خيابان و پياده رو به همراه برق، آب، تلفن، گاز و فاضلاب بصورت يكنواخت و مشابه ساخته مي شود. كارخانه يكسان سازي بدون توجه به تفاوت هاي محيط جغرافيايي و فرهنگ به توليد انبوه ساختمان مي پردازد. اين ساختمان ها بدون پشتوانه فرهنگي-تاريخي و فارغ از هرگونه تفكر معماري بصورت انبوه انسان ها را در دل خود جاي داده است. بودن يا نبودن هركدام از ساختمان هاي درون اين شهرها و روستاها هيچ لطمه و يا ارزش افزوده اي براي جامعه به همراه نداشته و فقط در حد يك سرپناه ايفاي نقش مي كنند.
اين مشكل بزرگ در ظاهر براي مردمان ساكن شهرها و روستاهاي امروزي قابل شناسايي نيست. شهروندان به محل كار خود مي روند و در خانه استراحت مي كنند. اگر تمام زير ساخت هاي شهري از جمله خيابان، پياده رو، اماكن عمومي و ساختمان ها استاندارد مورد نياز را نيز دارا باشند؛ باز هم اين شهرها كمبود بزرگي دارند و آن روح و هويت فرهنگي شهرهاي امروزي است.
متأسفانه مشكلات فراوان اقتصادي موجب ناديده گرفته شدن زيرساخت هاي فرهنگي شده و به مانند انسان هاي قحطي زده فقط سير شدن شكم و زنده ماندن تنها دغدغه بسیاری از ما شده است. همين نگاه صرف اقتصادي شهرها و بناهاي بي هويت و فارغ از هرگونه زيرساخت فرهنگي را شكل داده است. در درازمدت درون چنين شهرهايي انساني بي هويت و با ذهنيت خالي از هرگونه دغدغه فرهنگي پديدار مي شود كه در نهايت جامعه خشن، كثيف، كلاه بردار و رياكار امروزي را بوجود مي آورد.
معماري بناها و شهرها مي تواند دو كاركرد متضاد داشته باشد. اين معماري در وجه مثبت به عنوان يك عنصر فرهنگي مي تواند بسيار تأثيرگذار بوده و موجب آرامش ساكنانش شود ولي همين معماري در شكل آپارتمان هاي بساز بفروش امروزي بر خلاف ماهيت اصلي خود مي تواند موجب اضطراب و تشويش دروني انسان ها را فراهم مي كند.
انسان تا قبل يك صد سال اخير با پشتوانه غني فرهنگ توانسته بود شهرها و خانه هايي متناسب و خاص هر اقليم براي خود بسازد. معماري اين خانه ها بخشي از خود طبيعت و كاملا متناسب با اقليم و محيط پيرامونش بود.
خانه هاي تاريخي شبه جزيره بوشهر يك نمونه ارزشمند از معماري شاخص آن دوران است؛ معماري كه با پشتوانه هزاران سال فرهنگ و سابقه تمدن و در انطباق كامل با طبيعت پيرامون خود شكل گرفت. دانش بكار رفته در ساخت اين خانه ها فقط به دوره قاجار خلاصه نمي شود و حداقل پنج هزار سال حضور تمدن اين شبه جزيره را در خود نهفته دارد.دانشي كه نشانه هاي آن از كتيبه معبد عيلامي، محوطه تاريخي شغاب تا قلعه ساساني ريشهر و در نهايت در اوج و شكوفايي معماري خانه هاي قاجاريه هويدا شده است.
حضور طبيعت پيرامون از سنگ هاي مرجاني تا در و پنجره و تزئينات مختلف و متنوع براي ايجاد جريان هوا در اين خانه ها نشان از هوشمندي و خلاقيت بزرگ معماران بي ادعاي آن دوران را در خود دارد. اين معماري در انطباق كامل با اقليم گرم و مرطوب شبه جزيره بوشهر پديدار مي شود. انسان در چنين خانه هايي خود جزيي از طبيعت پيرامونش مي بینید. طبيعت در همه اجزا خانه حضور داشته و نتيجه اين حضور احساس عميق آرامش براي انسان است.
گمگشتگي بزرگ انسان امروزي عدم احساس اين حضور طبيعت در زندگي است. انسان معاصر فقط تشويش و اضطراب روزمره خود را مي بيند و از ريشه هاي شكل گيري اين بيماري غافل است. تك تك خانه هاي تاريخي سرمايه بزرگ و گنجي است كه مردمان كهن براي انسان معاصر باقي گذاشته اند، گنجي كه براي ما دانش هزاران ساله اي را درون خود به همراه دارد. متأسفانه به دلايل مختلف اقتصادي و بيشتر از روي ناآگاهي در طي يك صد سال اخير بتدريج اين سرمايه گران بها را از دست داده ايم. سرمايه اي كه مي بايست با امانت داري به نسل بعدي واگذار مي كرديم. اين سرمايه جدا از ارزش هاي بسيار غني فرهنگي در صورت استفاده صحيح در صنعت گردشگري مي تواند ارزش افزوده بسيار بالايي براي شهر ما به همراه داشته باشد. حداقل براي بدست آوردن همين سود اقتصادي شهرداري و ديگر نهادها در حفظ و نگهداري اين خانه ها مي بايست همت بيشتري بخرج دهند.
اين خانه هاي تاريخي با وجود داشتن مالك شخصي متعلق به فرهنگ تمامي شهروندان بوشهر هستند و با نابودي هركدام از اين بناها ضرر فرهنگي تاريخي بزرگي نصيب شهروندان گرديده و در كنار آن نابودي سرمايه عظيم اقتصادي در صنعت گردشگري بوشهر را به همراه دارد.
خانه تاريخي يهودا جدا از تمامي اين ارزشهاي تاريخي-فرهنگي و اقتصادي از منظر ديگري نيز منحصربفرد بوده و نشانه ارزشمندي از مهمترين ويژگي زندگي اجتماعي درون شبه جزيره بوشهر است. بوشهر بواسطه بندر بودن از دير زمان در طول تاريج مهاجران مختلف و متنوع قومي و مذهبي درون خود جاي داده است. كشتي هاي تجاري همراه با كالاهاي مختلف فرهنگ هاي متنوع تجار و دريانوردان را به درون اين بندر وارد كرده و اين شهر بواسطه تنوع فرهنگي درون خود پذيراي همه آنها بوده است.
نشانه هاي اين حضور اقوام مختلف از قبل از اسلام در محوطه تاريخي شغاب بدست آمده و از نتيجه كاوش هاي باستانشناسي مشخص گرديد چهار قوم با عقايد مختلف مذهبي در كنار هم در اين شبه جزيره زندگي كرده اند. اين تنوع فرهنگي بعد از اسلام نيز يكي از شاخصه هاي مردمان ساكن در اين نقطه از كشور ايران بوده است. بافت قديم بوشهر با داشتن چهار كليساي مسيحي، دو كنيسه يهودي و مساجد شيعه و سني نشان از زندگي مسالمت آميز اين اقوام مختلف در كنار هم دارد. مهمترين ويژگي فرهنگي تاريخي بوشهر همين تنوع قومي، نژادي و مذهبي است.
خانه يهودا آخرين خانه يهوديان ساكن در بافت تاريخي بوشهر است. در مخالفت با تبليغات گسترده اين روزهاي دشمنان سرزمين ايران كه سعي در سياه نمايي دارند، حفظ و نگهداري از اين خانه تاريخي ارزش هاي خاص خود را دارد. بافت قديم بوشهر با اين نشانه هاي حضور اقوام و اقليت هاي ديني بهترين پيام آور صلح و همزيستي جامعه اسلامي ايران امروزي است.
امید که مسئولان امر نسبت به این موضوع حساسیت و دغدغه بیشتری به خرج دهند./منبع: خلیج فارس
