آینه جم؛ مقاله؛بررسی وضعیت پیش نیازهای منطقه آزاد در استان بوشهر

حسین اندام -مناطق آزاد تجاری از مهمترین پایگاه های تجاری کشورها هستند که در عین شکوفایی اقتصاد، می توانند به عنوان یکی از محرک های اقتصادی کشورها به خصوص در زمینه صادرات محسوب شوند. با توجه به محرومیتی که در استان بوشهر در مقایسه با سایر استان های کشور وجود دارد و تنها استان ساحلی در جنوب کشور می باشد که فاقد بندر آزاد تجاری است و از طرفی منابع و ظرفیت ها و استعداد های فراوانی در این استان وجود دارد ، تصویب منطقه آزاد تجاری می تواند تاثیر بسیار زیادی بر رشد و توسعه این استان و کشور عزیزمان داشته باشد.در این نوشتار سعی شده وضعیت پیش نیازهای تبدیل این استان به منطقه آزاد تجاری مورد بررسی قرار گیرد.نگارنده بر اساس وضعیت زیر ساخت ها و زیر بناهایی که در ذیل بررسی شده عقیده دارد ، تبدیل یکی از شهرستان های این استان به منطقه آزاد تجاری دارای توجیه اقتصادی می باشد.

1- قرار گرفتن در کنار بنادر مهمترین ویژگی مناطق آزاد تجاری می باشد . از این نظر استان بوشهر سهم بالایی از بنادر را دارا می باشد.مهم‌ترین بنادر استان شامل بندر بوشهر، بندر گناوه، بندر دیلم، بندر ریگ، بندر دیر، بندر کنگان، بندر نخل تقی، بندر سیراف ، بندر عسلویه و بندر عامری می‌باشند.

-2دسترسي به ساحل دريا و تسهيلات براي حمل محموله هاي كانتينري برای مناطق آزاد فراهم باشد. همچنین ایجاد اسکله هائی که کشتی‌های حداقل تا ۲۵هزار تن بتوانند در آن پهلو گرفته تخلیه و بارگیری نمایند. گستردگي مرزهاي استان بوشهر با دريا ، مزاياي حمل و نقل دريايي ، ارتباطات گذشته و فعلي بازرگاني با كشورهاي حوزه خليج فارس ، آسياس جنوب شرقي و شرق دور موجب شده است تا بازرگاني خارجي و فعاليت هاي مرتبط با آن بويژه حمل و نقل دريايي به عنوان يكي از مهمترين شاخص هاي استان مطرح و مورد توجه قرار گيرد .

-3وجود منابع طبیعی بیشتر و یا نزدیکترین فاصله به این مناطق و تمرکز مواد اولیه مناسب. موقعيت استراتژيك و ذخاير عظيم نفت و گاز و استقرار ميادين گازي متعدد از جمله پارس جنوبي و شمالي، و كنگان با مجموع ذخيره اي معدل 12 ميليارد متر مكعب گاز در منطقه عسلويه ، استان بوشهر را به قطب اصلي توليد انرژي كشور و مبناي بسياري از برنامه ريزی هاي توسعه اي منطقه مبدل ساخته است.

4-تسهيلات زيرساختي و زيربناهاي لازم در زمينه هاي فرودگاه، شبكه حمل ونقل جاده ای و ترمینال و راه آهن وجود داشته باشد.از نظر حمل و نقل هوایی استان بوشهر دارای پنج فرودگاه در شهرهای بوشهر ، خارک ، عسلویه ، بندر امام حسن و جم می‌باشد‎؛ که از این میان، فرودگاه بندر بوشهر جزء سه فرودگاه قدیمی کشور می‌باشد. ارتباط شهرهای بوشهر و عسلویه با کشورهای حاشیه خلیج فارس به صورت هوایی تعریف شده‌است. هم اکنون کار مطالعات احداث فرودگاه جدید بوشهر آغاز شده‌است و قرار است این فرودگاه در ۲۵کیلومتری بندر بوشهر با پنج هزار هکتار وسعت ایجاد گردد. احداث این فرودگاه نیاز ۱۰۰سال آینده استان بوشهر را برطرف می‌نماید. فرودگاه جدید بوشهر به گونه‌ای جانمایی شده‌ است که در مرکز شش شهر گناوه ، برازجان ، دلوار ، خورموج ، اهرم و بوشهر قرار گرفته‌است.

از نظر حمل و نقل جاده ای استان بوشهر از طریق محور ارتباطی با استان های همجوار و سایر نقاط کشور مرتبط می گردد که عبارتند از : محور اول ، مسیر بوشهر-برازجان-کازرون-شیراز که اصلی ترین محور حمل و نقل زمینی استان بوشهر با نواحی مرکزی ایران محسوب می گردد.این محور تا شیراز حدود 290 کیلومتر طول دارد.دومین محور ارتباطی، مسیر بوشهر-گناوه-دیلم-ماهشهر-آبادان است که تقریبا به موازات سواحل خلیج فارس گسترش یافته است و 690 کیلومتر طول دارد.سومین محور ارتباطی، مسیر بوشهر-کنگان-بندر لنگه –بندرعباس می باشد که طول آن 921 کیلومتر است .مسیر چهارم از عسلویه – جم – شیراز و استان فارس می باشد.

از نظر حمل و نقل ریلی مطالعات اجرای پروژه راه‌آهن شیراز ـ بوشهر به پایان رسیده و براساس برنامه‌های ارائه شده، این استان از طریق محورفیروزآباد ـ بوشهر به شبکه راه‌آهن سراسری ملحق خواهد شد. طول این مسیر ۶۴۷کیلومتر است که حدود ۳۰۰کیلومتر از آن در حوزه استان بوشهر قرار داشته و در ۱۲قطعه اجرا خواهد شد. هم اکنون دو قطعه از این قطعات و به طول ۱۰۰کیلومتر در دست احداث است. دو قطعه دیگر از این خط آهن نیز به طول ۹۵کیلومتر در استان فارس در دست احداث می‌باشد.

-5 ایجاد محوطه‌های مناسب برای باراندازی و همچنین استقرار تجهیزات بنادر (جرثقیل، لیفتراک، ترانس می‌تر). در حال حاضر تعداد گمرکات استان بوشهر 15 گمرک است که 13 گمرک آن به نام های: گمرک منطقه ویژه اقتصادی یک بوشهر ، گمرک منطقه ویژه اقتصادی دو بوشهر ، گمرک گناوه ، گمرک دیلم ، گمرک ریگ ، گمرک بوالخیر ، گمرک دلوار ، گمرک کنگان ، گمرک دیر ، گمرک عسلویه ،گمرک منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی ، گمرک نخل تقی ، گمرک خارگو ایجاد گمرک لاور ساحلی، امام حسن و سیراف نیز که از مصوبات سفر ریاست جمهوری به استان بوشهر می باشد هم اکنون مراحل احداث خود را سپری می کنند.در کنار این گمرکات شرکت های باراندازی مختلفی وجود دارند و خدمات باراندازی و تخلیه بار انجام می دهند.

-6نزدیک بودن به بازارهای مصرف داخلی و خارجی. نزديكي به مرز و فاصله اندك جهت خروج از مبادي مرزي و به ويژه هم مرزي و حوزه مشترک این استان با پنج کشور عربستان، عراق، کویت، قطر و امارات متحده عربی است. همانگونه که از تعریف مناطقه آزاد تجاری مشخص است ، منطقه آزاد تجاري،قلمرو معيني است كه غالباًدرمحدودة داخل يك بندر يا در مجاورت آن قرارگرفته و درآن تجارت آزاد با سايرنقاط جهان مجاز شناخته شده است.

7-صنعت موجود(وجود بخش معيني از صنعت توسعه يافته كه ازقبل در منطقه آزاد و يا درنزديكي آن ايجاد شده است.) استقرار پالايشگاه گاز فجر جم ، مجتمع پتروشيمي خارگ ، استقرار بزرگترين پايانه نفتي خاورميانه در جزيره خارگ ، سرمايه گذاريهاي عظيم صورت گرفته در منطقه ويژه اقتصادي پارس، توليد 70 درصد نفت فلات قاره كشور و پتروشیمی های مستقر در عسلویه ، این استان را به یکی از قطب های صنعتی کشور تبدیل کرده است.

8-منطقه باید دارای تمام امکانات زیربنایی شامل آب ، برق ، گاز ، تلفن و … باشد تا مورد توجه سرمایه گذاران داخلی و خارجی قرار گیرد.استان بوشهر با وجود منابع عظیم نفت و گاز ، نیروگاه اتمی ، نیروگاه های گازی و مرز های آبی فراوان می تواند در تامین امکانات زیربنایی و تامین انرژی موفق عمل نماید.

9-سهولت تامين منابع مالي براي سرمايه گذاري زيربنايي، مشاركت بخش خصوصي در زيربناسازي و هزينه مطالعات وتحقيقات نيز در آنجا مناسب باشد. اختصاص يك ناحيه به منطقه آزاد به خودي خود، ناحيه اي را براي صنعت صادرات جذاب نمي كند. بايد شرايط اساسي براي جذب سرمايه خارجي موجود باشد، در غير اين صورت سرمايه گذاري صورت نمي گيرد. در حال حاضر نزدیک به نیمی از سرمایه گذاری های خارجی کشور در این استان می باشد و با ایجاد منطقه آزاد افزایش خواهد یافت. لازم به ذکر می باشد کشورهای عربی از جمله قطر تمایل زیادی برای سرمایه گذاری در منطقه تجاری بوشهر خواهند داشت.

10-وجود انبارهای مناسب و بزرگ برای منطقه آزاد تجاری ضروری می باشد. بندر بوشهر با دارا بودن ۷پست اسکله به طول بیش از ۱۱۷۰متر، ظرفیت پذیرش کشتی‌های پانزده هزار تنی و تخلیه و بارگیری بیش از ۳میلیون تن کالا در سال را دارد. این بندر دارای فضایی بالغ بر ۳۷هزار مترمربع انبار سرپوشیده می‌باشد. 

11-وجود امنیت کامل در جذب سرمایه گذار و گردشگران بسیار موثر می باشد.به گفته مدیرکل سیاسی و انتخابات استانداری بوشهر شاخص‌های امنیتی در 9 ماه ابتدای سال 93، استان بوشهر با ضریب امنیتی بالا جزء چهار استان اول کشور بوده است.

12-محيط فيزيكي خوب و محیط شهری توسعه یافته باشد. بيشتر سرمايه گذاران،شركت هاي داخلي و بين المللي هستند كه همواره دنبال محيطي عاري از آلودگي با رعايت استاندارد هاي خوب و مناسب برنامه ريزي فيزيكي هستند. اگر يك منطقه آزاد در صدد جذب سرمایه گذار و پرسنل غير بومي است، بايد داراي محيط شهري توسعه يافته اي باشد. همچنین مناطق آزاد بايد ضمن افزايش توليد،تحرك در صادرات با توسعه شهری سبب رونق گردش گري و جذب مسافرین داخلی و خارجی شوند. نمونه ای از توسعه شهری اسکله مسافرتی والفجر بوشهر می باشد که به جابجایی بار و مسافر میان این استان و کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌پردازد.

ساختمانهاي استاندارد ، خدمات حمايتي اصلي نظير بانكداري ، نيروي كارمناسب ، ایجاد زیرساخت های آموزشی، بیمارستان، فروشگاه و شرکت‌های خدماتی و ... از جمله پیش نیازها و و ضروریاتی می باشد که جهت موفقیت یک منطقه آزاد تجاری نقش مهمی دارند. این شاخص ها نیز در استان بوشهر از وضعیت نسبی مناسبی برخوردار بوده و با مکان یابی مناسب و برنامه ریزی بیشتر می توان به دستاوردهای ارزشمند منطقه آزاد دست یافت.

در پایان با توجه به حضور ریاست محترم جمهور و کابینه دولت تدبیر و امید در استان بوشهر و نظر به اینکه شرایط و ویژگیهای این استان درای توجیه اقتصادی ایجاد منطقه آزاد تجاری می باشد ، پیشنهاد می گردد بخش هایی از درآمد های نفت و گاز صرف بهبود زیر ساخت ها و زیر بناهای مورد نیاز این منطقه شده و زمینه را برای تصویب این خواسته مردم فراهم نمایند.

 حسین اندام - کارشناس ارشد مدیریت

نوشتن دیدگاه