شب است و آتشی روشن شده و چند نفری دور آن نشسته‌اند، یکی چای می‌ریزد و دیگری حرف می‌زند و آن یکی هم با چوب خود، آتش را تنظیم می‌کند. گرمای این مجلس تنها به خاطر آتش نیست، دور همی‌ها آنقدر صفا و صمیمیت دارند که مجلس را به خوبی گرما ببخشند.

مجلس‌هایی که آنقدر شیرین و دوست‌داشتنی است که هر شب و یا روزی در نقطه‌ای برگزار می‌شود و افرادی را دور هم جمع می‌کند. پذیرایی این مجالس شب‌نشینی آنقدر ساده است که هیچ کس را در تنگنای برگزاری آن قرار نمی‌دهد.

اینها قصه شب‌نشینی‌ها و دورهمی‌های سال‌های دوری است که هم‌اکنون کمتر از آن محافل خبری هست و شاید بسیاری از صاحبان و اعضای آن مجالس گرم و صمیمی یا از دنیا رفته‌اند و یا فقط با خاطره آن دوران زندگی می کنند.

تفاوت‌های مجالس امروز و دیروز

هر کسی گوشی تلفن خود یا تبلتش را در دست گرفته و در گوشه‌ای از جهان سیر می‌کندچند سالی جلو می‌رویم و به مجالس کنونی نگاه می‌کنیم، خانواده‌ها و فامیل‌ها و یا دوستانی که در طول سال چندباری دور هم جمع می‌شوند و البته جمع شدن آنها فقط در کنار هم بودن است و دل‌های آنها کمتر در کنار هم است.

هر کسی گوشی تلفن خود یا تبلتش را در دست گرفته و در گوشه‌ای از جهان سیر می‌کند؛ یکی پیام‌های گروه‌های مجازی را می‌خواند و دیگری پیام‌های کانال مورد نظرش را چک می‌کند و یکی دیگر هم با کسی چت می‌کند که تا حالا او را ندیده است.

سادگی ویژگی بارز شب‌نشینی‌های قدیمی بود

پای صحبت‌های دکتر عبدالله رضایی نویسنده کتاب ادبیات عامیانه استان بوشهر می‌نشینیم تا از تفاوت‌های شب‌نشینی‌های سال‌های دور با شب‌نشینی‌ها و دورهمی‌های امروزی برایمان بگوید.

توصیفش از مجالس قدیمی را با صفت سادگی بیان می‌کند؛ مجالس آن موقع‌ها آنقدر ساده و بی‌الایش بود که کسی احساس مهمان بودن در آن مجالس را نداشت و این موضوع تعداد محافل و مجالس را بیشتر می‌کرد. تمام پذیرایی آن مجالس یک چای بود و وقتی خیلی تشریفاتی می‌شد، قهوه هم به آن اضافه می‌شود، آن روزها خبری از میوه و آجیل و . . . نبود.

حرف‌ها تمام نشدنی بود؛ مردم با اینکه تلفن و اینترنت و رادیو و تلویزیون نداشتند ولی آنقدر برای هم حرف داشتند که تا نیمه‌های شب نیز حرف‌هایشان تمام نمی‌شد و نیمه‌تمام می‌ماند.

از مجلس‌گردانانی می‌گوید که همیشه داستان‌های شنیدنی داشتند؛ داستان‌هایی که مثل برنامه‌های تلویزیون تک‌قسمتی و یا اینکه سریالی بود و گاهی اوقات چندین شب مردم انتظار می‌کشیدند تا یکی از این داستان‌ها تمام شود.

بسیاری از شب‌ها دور یک آتش جمع می‌شدیم و تا زمانی که این آتش جان داشت و سو سو می‌کرد، شب‌نشینی هم ادامه داشت؛ شب‌نشینی‌هایی که در سرمای زمستان هم گرمای خود را داشت.

جوانان امروزی علاقه‌ای به حضور در جمع بزرگترها ندارند

انتقادهایی هم از دورهمی‌های امروزی دارد؛ بسیاری از جوانان علاقه‌ای به حضور در جمع بزرگترهای فامیل و یا دوستان و آشنایان ندارند و سعی می‌کنند در خلوت خود باشند و یا فقط با دوستانشان بیرون بروند.

در بسیاری از مجالسی هم که می‌آیند، انگار اینجا نیستند؛ گوشی تلفنشان را در وسط مجلس در دست گرفته و با آن کار می‌کنند؛ نه چیزی می‌شنوند و نه اینکه حرفی می‌زنند و بعد هم می‌روند تا مدت‌ها پیدایشان نمی‌شود.

دورهمی‌ها تشریفاتی شده

در تغییرات صورت گرفته در جهان، بسیاری از رفتارها و علاقه‌ها نیز تحت تاثیر قرار گرفته است؛ برخی از ارزش‌ها به ضد ارزش تبدیل شده است و برخی از کارهای ناپسند نیز ارزش شده است.

یکی از موضوعاتی که دچار تغییر و دگرگونی‌های زیادی شده است، همین شب‌نشینی‌ها و دورهمی‌ها است؛ حالا دیگر خبری از آنگونه مجالس نیست و دورهمی‌ها تشریفاتی شده و از طرفی زمان و تعداد آن خیلی کمتر شده است.

هزینه‌هایی که در یکی از مجالس امروزی برای پذیرایی انجام می‌شود برابر با هزینه‌های محافل و مجالسی بود که در گذشته طی یک ماه و یا یک سال هر شب انجام می‌شود.

چشم و هم‌چشمی‌ها آفت دورهمی‌ها است

همین تشریفات و رودربایستی‌ها و تعارفات و گاهی هم چشم و هم‌ چشمی‌ها باعث شده تا بسیاری از محافل کمتر و کمتر برگزار شوند و افراد بیشتر و بیشتر از هم فاصله بگیرند.

روزگاری تنها پذیرایی یک مجلس چند استکان چای بود ولی حالا تعداد زیادی نوشیدنی‌های مختلف سرد و گرم، میوه‌های رنگارنگ و آجیل‌های پرمغز و دسرها و غذاهای مختلف سرو می‌شودروزگاری تنها پذیرایی یک مجلس چند استکان چای بود ولی حالا در یک مجلس دورهمی فامیلی به تعداد انگشتان دو دست نوشیدنی‌های مختلف سرد و گرم توزیع می‌شود و به همین تعداد میوه‌های رنگارنگ و آجیل‌های پرمغز و دسرها و غذاهای مختلف سرو می‌شود.

در گذشته اگر یکی از اهالی محله را یکی دو روز نمی‌دیدند نگران او می‌شدند ولی حالا دیگر این خبرها نیست و اعضای خانواده‌ها هم کمتر از حال و روز هم باخبر می‌شوند.

مجالس، مجازی شده است

آن روزها اگر مجالس حضوری بود و حرف‌ها رودرو بود و عشق و صفا و صمیمیت در ارتباط‌ها موج می‌زد، امرو همه چیز پلاستیکی و مجازی شده است.

اگر عضو گروه نباشی فراموش می‌شوی و اگر در گروه پیامی ندهی حذف می‌شوی؛ همه چیز کپی می‌شود و از گروهی به گروه دیگر می‌رود؛ محفل‌ها و مجلس‌ها مجازی تشکیل می شوند و هر زمانی بخواهی می‌آیی و هر زمانی بخواهی می‌روی. جوک و پیام‌های علمی و ادبی و . . . جای سلام و احوال پرسی را گرفته است؛ قانون بسیاری از گروه‌ها این است که سلام و احوال پرسی مساوی با حذف شما است.

افرادی که در گذشته آن مجالس باصفا را داشتند نیز امروز اینقدر گرفتار شده‌اند که حتی خودشان هم فرصتی برای برگزاری آن محافل و مجالس را ندارند؛ انگار محکوم شده‌ایم که از آن فضا فاصله بگیریم.

خاطراتی که همه آنها به خوبی و خشی از آن یاد می‌کنند، برایشان یک رویا شده است، خودشان هم حرکتی برای تشکیل آن دورهمی‌ها نمی‌کنند و کم کم این مجالس فقط در خاطرات می‌ماند و نشانی از آنها نیست.