مبلمان شهری؛ به قلم سید علیرضا سجادی
« آن شهری از همه نیکوتر است که مردمانش در آرامش باشند.» امام علی (ع)
هنر نشأت گرفته از فطرت پاک انسانها بوده و از دیرباز نقش مهم و برجسته ای در حیات بشری ایفاء نموده است. بنابر حدیث شریف نبوی: «ان الله جمیل و یحب الجمال». (کلینی،438:1367) زیبایی، مقوله ای است مرتبط با ذات مقدس خداوند و این حدیث به تمامی مؤید عنایت و توجه دین مبین اسلام به هنر و زیبایی است. هنر، همواره در متن زندگی انسان و با هر فعالیتی جاری و ساری بوده و در واقع به مثابه روحی در کالبد مصنوعات انسان جلوه گر شده است.
مبلمان شهری برگرفته از حس زیبایی شناسی انسان و به عنوان یک هنر در مدیریت شهری از نقش و اهمیت برجسته ای برخوردار می باشد و پر واضح است که در این میان نخبگان، هنرمندان و مدیران نقش و تأثیر بسزایی در تحقق این مهم داشته و دارند. آنان به خاطر آشنایی و اشراف بر اصول زیبایی شناسی می توانند اثرات شگرفی بر مخاطبین و سایر جوامع هدف بگذارند. مبلمان شهری به عنوان یک هنر بصری (دیداری) که توسط بینایی به عنوان یکی از قوای پنج گانه ممکن و میسری می شود نقش ارزنده ای در شادابی و رضایت شهروندان ایفاء می نماید.
مبلمان شهری اصطلاحی تلفیقی و ترکیبی است که شامل ابزارها، وسایل، امکانات، المانها و تجهیزاتی می شود که در اماکن عمومی، خیابان ها و فضای شهری با کارکردهای متنوع و متکثر طراحی و ایجاد می شود. همانطور که هر خانه و منزلی به مبلمانی در حد وسع و مقدورات ساکنین آن خانه و منزل نیاز دارد و برخی آن مبلمان را بیانگر شأن، شخصیت و فرهنگ ساکنین به شمار می آورند، یک شهر نیز در مناطق و محلات مختلف به مبلمان شهری متناسب با فرهنگ و شخصیت شهروندان نیازمند است. در حال حاضر مبلمان شهری به بخشی مهم از وظایف و رسالت های مدیریت شهری مبدل گردیده و شهرداران به عنوان پیش قراولان تحول در مبلمان شهری نیک به این موضوع واقف هستند.
در مبحث گردشگری توجه به مبلمان شهری از ساز و کارهای لازم برای توسعه پایدار گردشگری محسوب می شود و سازمان جهانی جهان گردی (گردشگری) فراهم نمودن امکانات و تجهیزات را لازم و ضروری می داند. «در گردشگری پایدار می بایست تسهیلات و امکاناتی ایجاد شود به گونه ای که دیدار کنندگان بتوانند تجربه های ارزشمندی کسب کنند». (سعید نیا، 36:1391)
انسان به خاطر ویژگی که دارد دارای یک سلسله نیازهاست و به دلیل حضور مستمر و مکرر او در فضای مختلف شهر ضرورت دارد در قالب یک مبلمان مناسب و زیبا به این نیازها و امیال پاسخ مناسب داده شود. قبل از طراحی و اجرای هرگونه مبلمان لازم است انواع فضاهای شهری شناخته و تقسیم بندی گردد. «انواع فضاهای شهری در ایران بدین شرح طبقه بندی می شود: 1-میادین 2-ورودیها 3- سواحل 4-معابر 5-پله ها».(پاکزاد،42:1384)
بعد از شناخت و آگاهی کامل نسبت به انواع و اقسام های فضاهای شهری می توان برای هرکدام با توجه موقعیات و مقتضیات، مبلمان مناسب طراحی و اجراء نمود. در انتخاب و اجرای مبلمان شهری می بایست به نکات مهم و مؤثری همانند: توزیع مناسب، گزینش مناسب، رضایت شهروندان و کیفیت آنها توجه و اهتمام لازم شود.
اهداف طراحی و اجرای مبلمان شهری
در طراحی و ایجاد مبلمان شهری برای رسیدن به یک شهر مبله اهداف متعددی مترتب می باشد که اهم آنها را می توان بدین شرح طبقه بندی نمود:
1- زیبا سازی چهره و سیمای شهر در ساعات مختلف شبانه روز
2-توزیع مناسب و متناسب آن در مناطق مختلف شهر
3-توجه به نیازهای شهروندان
4-توجه به مبلمان شهری مناسب به عنوان بخشی از فرهنگ یک شهر و نیز دادن هویت و شخصیت به شهر
گستره و تنوع مبلمان شهری در فضاها و کاربریهای مختلف، شهرداران و متولیان شهر را در ساختن شهری زیبا و مبله یاری می دهد. امروزه با توجه به پیشرفت سریع صنعت و تکنولوژی شاهد طراحی و ساخت انواع گوناگون مبلمان برای پاسخ گویی به نیازها و مطالبات شهروندان هستیم که در این جا به اختصار به برخی از مهم ترین و رایج ترین آنها در کشور اشاراتی می شود.
انواع مبلمان شهر
1-مبلمان با اهداف و کاربری های تفریحی نظیر انواع نیمکت ها، اسباب بازی ها و...
2-مبلمان با اهداف و کاربری های زیبا سازی چهره و سیمای شهر نظیر انواع تندیس ها، المانها، نورپردازی ها، گل جای ها (گلدانها) و...
3-مبلمان با اهداف و کاربری ها ی خدماتی نظیر انواع تابلوها، علایم، سطل های زباله، صندوق پستی ها، باجه های تلفن، کفپوش ها و...
مناسب سازی مبلمان شهری
در قعطنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ 9 دسامبر 1975 آمده است: «معلولان حق برخورداری از امکاناتی دارند که به طور مستقل قادر به حضور و زندگی در جامعه باشند». (کلید واژه های زیبا سازی شهری،61:1391)
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 10درصد جمعیت جهان به نوعی دچار معلولیت جسمی و حرکتی هستند در کشور ما بعد از انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس معلولیت روندی رو به افزایش داشته است و همواره معلولان جسمی و حرکتی برای زندگی و فعالیت در شهر های مختلف با موانع و مشکلات جدی مواجه بوده اند؛ بنابراین مناسب سازی محیط شهرها و اجرای مبلمان شهری متناسب با نیازها و مطالبات معلولان جسمی حرکتی، ضرورتی غیر قابل انکار می باشد که طراحان، مجریان و مدیران شهری می بایست بر اساس ضوابط و معیارهای خاصی عمل نموده و به هنگام طراحی و ساخت آنها را مطمح نظر قرار دهند.
وقتی از نیاز های معلولان صحبت می شود یعنی امکانات و مبلمان برای آنها سهل الوصول باشد.
مثلاً «اندازه تلفن عمومی محل ایستگاه های اتوبوس و مینی بوس و انواع تجهیزات دیگر با نیاز های معلولان هماهنگی لازم داشته باشد». (سعیدنیا، 84:1383)
النهایه این که مبلمان شهری و یک شهر مبله بیانگر شخصیت، شأن و فرهنگ یک شهر و شهروندان آن است و این مبلمان می بایست متناسب با ویژگی هر شهر و مناطق مختلف آن طراحی و اجراء گردد و در این اقدام به توزیع مناسب آنها و نیازهای قاطبه شهروندان توجه و عنایت لازم گردد.
منابع و ماخذ:
1-پاکزاد،جهانشاه، (1384)، راهنمای طراحی فضاهای شهری ایران،تهران، انتشارات شهیدی.
2-سعیدنیا، احمد، (1383)،طراحی فضاها و مبلمان شهری، تهران، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور
3-کلینی، ثقه الاسلام، (1367)، اصول کافی، تهران، چاب علی اکبر غفاری
4- کلید واژه های زیباسازی شهری، (1391)، تهران، موسسه نشر مهر
منبع:آوای جم
