مسجد پیامبر اعظم (ص) نگین شهرستان جم و استان بوشهر
آینه جم - سیدعلیرضا سجادی؛ ساخت مسجد از صدراسلام مورد توجه و اهتمام فراوان مسلمین بوده است و اولین اقدام پیامبر(ص) بعد ازهجرت ازمکه به مدینه و استقرار تمدن اسلامی ساخت مسجد بود. این مهم درطول قرون و اعصار متمادی توسط همه ی مسلمانان اعم از شیعه و سنی مورد عنایت ویژه قرارگرفته است.بنابر نص صریح قرآن ساخت مسجد از جمله عبادات مهم قلمداد شده و ویژگی های بانیان، اهمیت اهتمام به ساخت آن را خاطر نشان می سازد. « انِما یعمر مساجد الله مَن آمِنَ باللهِ و الیوم الآخر و اقام الصلوه و اتی الزکاه» (توبه/18).
مساجد همیشه اولاً معرف معماری اسلامی، و ثانیاً درسطحی وسیع تر معرف کلیت هنر اسلامی بوده اند. سید حسین نصر اسلام شناس معاصر به نقل از تیتوس بورکهارت اندیشمند بزرگ غربی می گوید: زمانی که یک اروپایی از بورکهارت پرسید هنر اسلامی چیست او پاسخ داد: « مسجد ابن طولون درقاهره را ببین او همین گونه می توانست شاهکارهای دیگر معماری اسلامی را نیز نام ببرد».(نصر، 1390: 216).
مبالغه آمیز نخواهد بود اگر ادعا شود بورکهارت که بیش از هر فرد غربی دیگر در اهمیت روحانی هنر اسلامی تبحر دارد به فرض احتمال اگر توفیق بازدید از یکی دیگر از شاهکارهای معماری اسلامی یعنی مسجد پیامبراعظم(ص) برایش مهیا شده بود و یا می بود، مسحور این معماری و شکوه کم نظیر می گردید.
تاریخچه و شرح مختصر مشخصات و ویژگی های مسجد پیامبر اعظم(ص)
شرکت ملی گازایران به تأسی از سنت حسنه ساخت مسجد دراسلام در سال 1379 عملیات اجرایی مسجدی زیبا و باشکوه را درشهرک توحید جم آغاز ودرسال 1385 این پروژه عظیم افتتاح و مورد بهره برداری قرارگرفت. ضرورت احداث این پروژه موضوعی است که برقاطبه مردم بویژه برخواص محرز و درجای خود سزاوار تقدیر و ستایش می باشد. این پروژه با امکانات و تأسیساتی که دارد می تواند پاسخگوی نیازهای شهرک نشینان و بومیان شهرستان در دراز مدت باشد. این مسجد درزمینی به مساحت تقریبی 15هزار متر مربع احداث شده و علاوه برکاربری مذهبی، دارای بخشها و امکانات مناسب فرهنگی، آموزشی و اداری است. سالنهای اجتماعات، آمفی تئاتر، کتابخانه، فضای آموزشی مجزا برای بانوان و آقایان و ..... از جمله بخشهای این پروژه و مجتمع بزرگ است که به غنای آن افزوده است. درخصوص طراحی، معماری و اجرای این مسجد باید گفت که طراحان، معماران و هنرمندان مجرب و متبحر، آن را متناسب و منطبق با شرایط اقلیمی و آب و هوایی اجرا نموده اند و سعی و تلاش شده در عین نو و بدیع بودن از هنرمعماری اسلامی و ایرانی به نحو مناسب استفاده گردد. نگارنده هر بار که به این مسجد رفته است ناخودآگاه به یاد این جمله زرین کوب مورخ و نویسنده بزرگ افتاده است آنجا که درتوصیف مساجد به عنوان آینه ی تمام نمای هنراسلامی می گوید: « درمساجد هنرهای مختلف با هم در آمیخته است: معماری درتوازن اجزاء کوشیده است، نقاشی به نقوش و الوان کاشی ها توجه کرده است، خوشنویسی الواح و کتیبه ها را جلوه بخشیده است، شعر موعظه ها و تاریخ ها را عرضه داشته و موسیقی هم برای آن که از دیگر هنرها باز نماند درصدای مؤذن، بانگ قاری و واعظ مجال جلوه گری یافته است»(زرین کوب، 1369: 148).
استفاده کمتر ازکاشی و کاشیکاری و به جای آن بکارگیری آجر و نقوش آجری، مبین توجه به شرایط اقلیمی و یا شاید صرفه جویی درهزینه ها بوده است. درگنبد، نقوش زیر گنبد و مناره های کم نظیر تلاش شده که نظم جهان هستی به تصویر کشیده شود. شبستان که بزرگترین، بلند ترین و حجیم ترین بخش مسجد پیامبر اعظم (ص) را به خود اختصاص داده از معماری و سایر هنرهای زیبای اسلامی برخوردار که چشم هر بیننده ای را مجذوب خود می نماید. یکی از فضاها که دراین مجموعه فرهنگی و مذهبی طراحی و مورد بهره برداری قرارگرفته حسینیه است و این مکان به شکلی طراحی و اجرا شده که با فضاسازی و استفاده از اشعار محتشم کاشانی زمینه لازم ایجاد و پیامهای قیام عاشورا و نهضت حسینی به عزاداران و سوگواران القاء و تأثیرات تربیتی خاص خود را برمخاطبین بگذارد. با توجه به لزوم و ضرورت مناسب سازی، این مقوله نیز مدنظر واقع گردیده است. اختلاف طراز پایین قسمتهای مختلف مسجد و نیز طراحی آسانسور برای طبقات دوم و سوم، دسترسی سهل جانبازان و معلولان را ممکن می سازد.
محراب مسجد که نمونه ای از هنر گچ بری اساتید مجرب ایرانی است، شاهکاری است ویژه و بی نظیر. این محراب دوجداره است و با استفاده از نورطبیعی و انعکاس آن جلوه ای خیره کننده و بدیع به مسجد داده است. گچ بری این محراب تا حدود زیادی برگرفته از گچ بری دوره سلجوقیان است که به همراه طرحهای اسلیمی1 زیبایی و عظمت فوق العاده ای ایجاد کرده است کوتاه کلام اینکه شبستان، گنبد، مناره ها، چارطاقی ها و سایر فضاهای مذهبی، فرهنگی و آموزشی آن چنان به این مسجد شکوه و جلال خاصی بخشیده که بحق مجموعه ای است ازهنرهای اسلامی و مسمی شدن به نگین شهرستان جم و استان بوشهر شایسته و سزاوار آن می باشد.
و اما ...
این مسجد به عنوان یک سرمایه ملی با همه جلال و جمال که درشأن و شخصیت شهرک نشینان مترقی و مردم با فرهنگ جم ساخته شده بعد از گذشت حدود 14 سال از شروع به ساخت آن هنوز در خصوص استفاده از آن با اِن قلت هایی مواجه است. نگارنده در کسوت شورا حدود یک دهه مکرر حل معضل آن را دنبال و شاهد تلاش و پیگیری مسئولان محلی بوده است ولی متأسفانه منتج به نتیجه ای که موجب رفع نگرانی ها باشد، نشده است اگر چه این پیگیریها موجب طرح این معضل درجلسه هیأت دولت نیز گردید ولی مصوبه مبهم « رفع مشکل معارضین اراضی مسجد پیامبراعظم (ص) و کمک به ایجاد حوزه علمیه جم» (جلسه هیئت وزیران مورخ 11/11/1386 درمرکز استان بوشهر، ازتعهدات وزارت نفت) نتوانست گره این معضل و مشکل را بگشاید.
اکنون که درطلیعه دولت تدبیر و امید جناب دکتر روحانی و تحول درسطوح بالایی و میانی وزارت نفت و نیز واگذاری کلید تدبیر و امید استان ولایت مدار و زرخیز بوشهر به یک جوان برومند بوشهری، امید می رود با پیگیری مجدد و مجدانه مسئولان دلسوز محلی، این مطالبه محقق و شاهد استفاده شایسته و بایسته از این سرمایه ملی باشیم.
الهی که مصقله از این مسجد برود .............
سید علیرضا سجادی
منابع :
1- زرین کوب، عبدالحسین،(1369)، کارنامه اسلام، تهران: امیرکبیر.
2- نصر، سید حسین،(1390)، قلب اسلام، ترجمه سید محمد صادق خرازی، تهران: نشر نی.
3- دانشنامه ایران و اسلام، ج11: 1435، ذیل آرا بسک- ارنست کونل.
4- مصوبات دومین سفر استانی هیئت دولت به استان بوشهر- معاونت برنامه ریزی استانداری بوشهر، اسفند ماه 86 .
[کد خبر:AJ2917]
