نگارنده:مرضیه تقی پورکارشناس ارشد حقوق

چکیده:

  سند چشم انداز نظام جمهوری اسلامی ایران،از جمله  اسناد بالادستی و کلان کشوری محسوب می شود.سندی که با برشمردن اهداف عالیه نظام ،نهادها ،مسئولین و بخش های مختلف کشور را به ایجاد هم سویی جهت نیل به این اهداف دعوت می نماید.شهرستان جم ،هم قدم با بخش های دیگر کشور،جهت پیشرفت اقتصادی و علمی،که از مهمترین اهداف اسناد بالادستی است ،نیازمند هم راستا شدن با این اهداف است تا در پرتو افق1404 ، به عنوان قطعه ای از خاک ایران ،به وظیفه خویش در رساندن کشور عزیزمان به جایگاه اول رشد علمی و اقتصادی ، عمل نماید.با رعایت پیش نیازهای اجرای این اسناد و استفاده کافی از قابلیت های با لقوه علمی و اقتصادی موجود و با ایجاد یک سازماندهی منطقی میان اهداف سند چشم انداز با اهداف کلی شهرستان جم و ایجاد یک سری از اصلاحات بنیادی و ساختاری و رفع نواقص و موانع دستیابی به این اهداف، امید است در مدت حدود 12 سال باقی مانده بتوان از این شهرستان به عنوان یکی از شهرهایی نام برد که در دستیابی کشور به اهداف بیست ساله اش به صورت کافی و موثر عمل نموده است.

کلمات کلیدی:سند چشم انداز، شهرستان جم،پیش نیازهای اجرای سند چشم انداز،رشد علمی شهرستان جم،رشد اقتصادی شهرستان جم

مقدمه:

یکی از مهمترین اسناد بالادستی ،سند چشم انداز است.جامعه ی ایرانی در افق چشم انداز چنین ویژگی هایی خواهد داشت:توسعه یافته،متناسب با مقتضیات فرهنگی،جغرافیایی و تاریخی خود و متکی بر اصول اخلاقی و ارزش های اسلامی و انقلابی ،با تاکید بر مردم سالاری دینی ،عدالت اجتماعی ،آزادی های مشروع،حفظ کرامت و حقوق انسان ها و بهره مندی از امنیت اجتماعی و قضایی.

بی شک چشم انداز به خودی خود اجرایی نمی شود،بلکه تبدیل آن به قوانین و مقررات عملیاتی (همچون برنامه های توسعه اقتصادی ،مصوبات مجلس و هیات وزیران) در چارچوب سیاست های اجرایی برآمده از سیاست های کلی ،اصلی ترین مسیر تحقق آن است. سند چشم انداز یک آرمان نیست،تحقق آن هم یک آرمان نیست.به شرط اینکه هر یک از بخش های جامعه هم صدا با این سند شده و با انجام اقدامات کافی راه را برای رسیدن به آن هموار نمایند. این مقاله سعی در بررسی اقدامات انجام شده شهرستان جم در جهت عملیاتی نمودن اهداف سند چشم انداز نموده است.

سوال:

سوال اصلی این مقاله ،بر این مبنا استوار است:

الزامات مورد نیاز جهت دستیابی شهرستان جم به هدف سند چشم انداز کدامند ؟ با توجه به اینکه جهت دستیابی به یک هدف ،توانایی های بالقوه و سعی در جهت دستیابی به آن هدف از ضروریات است،شهرستان جم  چه قابلیت هایی در مسیر این راه داشته و در طی این 8 سال ،چه اقداماتی در بهره برداری از قابلیت های خود انجام داده است؟آیا شهرستان جم توانسته است در این چند سال با هدف سند چشم انداز هم راستا شود؟

فرضیه:

فرضیات زیر  در این مقاله متصور است:

1-الزامات و پیش نیاز های تحقق سند چشم انداز در شهرستان جم ،رعایت نشده است.

2- اقدامات انجام شده شهرستان مخصوصا در زمینه رشد اقتصادی ،در جهت اجرای سند چشم انداز کافی نبوده است.

2-هم سویی شهرستان جم با سند چشم انداز،با وجود قابلیت های علمی و اقتصادی بسیار، متناسب نبوده است.

اهداف تحقیق:

رشد و توسعه یکی از مهمترین برنامه های پیشرفته سازی هر کشور به حساب می آید. تلاش در جهت توسعه هر کشور بایستی در هر استان،شهرستان ،بخش ، روستا و در تک تک افراد کشور به عنوان الگویی نهادینه گردد.

در سال های اخیر تلاش جهت رشد و مدیریت اهداف کشور به شکل گیری مقوله سند چشم انداز انجامیده است سندی که هر بخشی که عنوان نمودم بایستی با آن هم راستا شود.در این مقاله به تلاش شهرستان جم جهت مدیریت فعالیتهایش در جهت سند چشم انداز پرداخته شده است.تلاشی که هدف تمامی اشخاص کشور (اعم از حقیقی و حقوقی) است. یکی از مهمترین هدف این تحقیق تلاش در جهت خدمت به کشور عزیزم ایران و ادای دین به مردم خوب و مهمان نواز شهرستان جم می باشد.

روش تحقیق:

    روش ،تحلیلی و توصیفی است.به روش کتابخانه ای به همراه استفاده از منابع اینترنتی  و تحقیق از مراکز معتبری همچون فرمانداری شهرستان جم . اطلاعات بدست آمده را تحلیل نموده و به توصیف نتایج بدست آمده پرداخته شده است.

بخش اول :تعاریف:

گفتار اول :شهرستان جم:

شهرستان جم به مرکزیت شهر جم درجنوب شرقی استان بوشهر، دارای دو بخش مرکزی و ریز و از پنج دهستان جم؛کوری ،انارستان ،تشتان و ریز تشکیل شده است.این شهرستان با 13/1952 کیلومتر مربع مساحت،5/8 درصد از کل مساحت استان را به خود اختصاص داده است.(معاونت امور اقتصادی و برنامه ریزی،بهار 1386،ص:10)

سمساری جم را ناحیه ای کوهستانی توصیف می کند که خوش آب و هوا ، بسیار سرسبز و خرم بوده و قلعه شمیران یا سمیران که ییلاق مردم سیراف بوده در این شهر قرار داشته است. معصومی از جم و ریز به عنوان دو آبادی یاد می نماید که ییلاق بندر طاهری محسوب می شده اند و کلیه میوه های مصرفی این بندر از این دو آبادی تامین می شده است.وی خاطر نشان می سازد برخی از اهالی سیراف برای تجدید قوا و استراحت در تابستان به جم می رفتند.در ادامه ایشان یاد آور می شود که در جم چشمه های آب خوش و گوارایی وجود دارد که از کوهستان های آن سرازیر می گردد.(نوبخت احمد،1392،ص: 442)

گفتار دوم : سند چشم انداز ایران در افق 1404:

در سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 ،واژه چشم انداز به صورت زیر تعریف شده است:

چشم انداز آمیزه ای از ارزش ، داوری های مبتنی بر ایدئولوژی نظام و واقعیت های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی و زیست محیطی  جامعه است. چشم انداز تصویری از آینده مطلوب را ترسیم  می کند که هر گاه در ذهن های اعضای جامعه جای بگیرد ، مسیر حرکت دگرگونی های آن جامعه هموارتر می گردد.

به عبارت بهتر ،چشم انداز ، برنامه ای بلند مدتی است که قرار است در چارچوب آن در دوره های مشخصی (برنامه های کوتاه مدت و میان مدت) اهداف بلند مدتی مدنظر قرار گیرد.از این رو چشم انداز یک مفهوم بنیادی در برنامه ریزی به شمار می رود.(شفیعی سعیده،1388،ص 175)

چشم انداز نقطه آغازین تلاش ما ایرانیان برای همسو کردن کلیه فعالیت ها در کلیه بخش ها است.این سند به منزله رهبر و راهنمای کلیه برنامه ها و عملیات اجرایی است.مهمترین برنامه های اجرایی میان مدت برنامه های توسعه هستند که در دوره هایی 5 ساله ، در مسیر اجرای این اسناد گام بر می دارند.برنامه های توسعه اقتصادی به منظور ترسیم خط مشی ها ،اهداف و سیاست های کلی نظام طی 5 سال ،پس از تصویب مجلس شورای اسلامی قابلیت اجرایی می یابند و تاکنون 4 برنامه توسعه به صورت کامل اجرا و پنجمین برنامه در حال اجرا می باشد.جهت همسو شدن اهداف پیشرفت شهرستان جم با افق 1404 توجه به محتوای برنامه های توسعه اقتصادی ضروری می نماید.

سند چشم انداز ،در واقع راهیافتی استراتژیک در مباحث اقتصادی و برنامه ریزی کشور است که سال 1404 را ،ایران توسعه یافته، فعال و تاثیر گذار در اقتصاد جهانی معرفی می کند.در این مقاله شهرستان جم را طی چند سال اجرای این اهداف مورد بررسی قرار داده و نقش این شهرستان را از نظر توسعه یافتگی و تاثیرگذاری در اقتصاد جهانی مورد پژوهش قرار می دهیم.

گفتار سوم: اهداف سند چشم انداز

اهداف سند چشم انداز 20 ساله در افق 1404  به این شرح است:

دست یافتن به جایگاه اول اقتصادی ،علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی با تاکید بر نقش نرم افزاری و تولید علم.

رشد پرشتاب اقتصادی،ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به استقلال کامل.

    همچنین در ملاحظات این سند آمده است:

در تهیه و تصویب برنامه های توسعه و بودجه سالیانه ،این نکته مورد توجه قرار گیرد که شاخص کمی و کلان آنها از قبیل نرخ سرمایه گذاری، درآمد سرانه ،تولید ناخالص ملی ،نرخ اشتغال و تورم ، کاهش فاصله میان دهک های بالا و پایین جامعه ،رشد فرهنگ و آموزش و پژوهش و توانایی های دفاعی و امنیتی متناسب با سیاست های توسعه و اهداف و الزامات چشم انداز تنظیم و تعیین گردد و این سیاست ها و اهداف به طور کامل رعایت شود.(ابوطالبی زینب ،ترکان اکبر،1389،ص: 10)

گفتار چهارم: پیش نیاز های اجرای سند چشم انداز در شهرستان جم:

متاسفانه پس از پژوهش از بخش فرمانداری شهرستان جم، در جهت تطبیق اهداف سند چشم انداز با برنامه های این شهرستان ، هیچ اقدام اساسی در این باره با جدیت دنبال نشده است .فقط در بخش علمی این شهرستان اقداماتی صورت گرفته که در جای خود به آن پرداخته خواهد شد. ولیکن با بررسی مقالات مختلف پیش نیازهایی جهت اجرای سند چشم انداز در شهرستان ضروری می نمود که در این بخش به آن پرداخته خواهد شد:

بند اول :ایجاد برنامه ریزی راهبردی:

برنامه ریزی راهبردی ،گونه ای  از برنامه ریزی است که در آن تعریف و تدوین ماموریت و چشم انداز ،اهداف و راهبرد و .. تعیین می گردد.در برنامه ریزی راهبردی مفهوم آینده نگری به معنای شناخت حالت های ممکن بر اساس تحولات اقتضادی،اجتماعی،سیاسی و تکنولوژی و همچنین نیاز شهروندان ؛جایگزین مفهوم پیش بینی می گردد.

باید توجه داشت که برنامه راهبردی زمانی باارزش است که به تصمیم گیرندگان کمک کند تا به صورت چند بعدی فکر و عمل کنند.برنامه ریزی راهبردی به خودی خود هدف نیست بلکه مجموعه ای از مفاهیم است که به مدیران در تصمیم گیری کمک می کند.(ایروانی محمد جواد،1389،ص :2)

از مهمترین مباخث جدید مدیریت در سطوح خرد و کلان در جهان امروز ،اهداف سامانه ای مجموعه تحت امر مدیریت در مقاطع زمانی بلند مدت یا میان مدت است.امروزه بسیاری از کشورها و حتی شرکت ها و یا سازمان های بزرگ اقتصادی جهان ،برای بهینه کردن سامانه مدیریتی خود و دستیابی به کارآیی و کارآمدی بیشتر ،آرمان ها و اهداف خود را برای مقاطع زمانی آتی تعریف نموده و می کوشند سایر سیاستگذاری های خود را بر مبنای این طرح کلان به پیش ببرند.(مجله پژوهش های مجلس خبرگان رهبری،اخوان کاظمی بهرام،شماره 38،ص 1)

این است که پیش از هر چیز جهت هم سو نمودن اهداف شهرستان جم با اهداف عالیه 1404 ،تدوین یک برنامه راهبردی  که نقشه آینده این شهرستان را طراحی نماید و به دانش فنی و تخصص روز مجهز باشد و به عنوان هدایتگر، مسیر جریان سند بیست ساله را تبیین نماید لازم می نماید.

اگر چه در سطح استان بوشهر در سال 1385 راهبردی کلی در جهت تحقق اهداف چشم انداز جهت توسعه کل استان تهیه شده است ولیکن این کلیات بایستی به عنوان الگوی راهبرد کل استان در جهت تهیه راهبرد شهرستان ها مورد استفاده قرار گیرند.

از مهمترین اهداف راهبرد توسعه استان بوشهر ،می توان به :

تقویت جایگاه بخش صنعت در توسعه استان با توجه به چشم انداز توسعه و بهره برداری از منطقه ویژه اقتصادی

تقویت بخش بازرگانی و ارتقاء خدمات برتر

توسعه فعالیت های کشاورزی با اولویت زیر بخش های باغداری

ارتقاء بهره وری عوامل تولید کشاورزی و افزایش راندمان آبیاری با استفاده از شیوه های نوین تولید و آبیاری و توسعه کشت گلخانه ای و متراکم.

ارتقاء شاخص توسعه انسانی استان با تاکید بر سطح سواد و فرهنگ عمومی

.(سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور،1386،ص:28 تا 29)

بند دوم: فرهنگ سازی

فرهنگ سازی و شناساندن سند چشم انداز و اطلاع رسانی به دست اندرکاران و حتی مردم ،جهت یاری رساندن و همکاری در نیل به سند چشم انداز بیست ساله از ضروریات است. هدفی قرین به موفقیت است که کارگزاران و دست اندرکاران اولا با آگاهی از آن ، و تلاش  در دستیابی به ارزش های والای آن ، رعایت مفاد آن را در اولویت قرار داده و واقعا بخواهند که به این اهداف برسند.چرا که خواستن توانستن است.

بند سوم :حرکت در مسیر برنامه های توسعه :

همان گونه که عنوان شد سند چشم انداز از جمله اسناد بالادستی است  که در راس اسناد پایین دستی قرار گرفته است. برای رسیدن به هر بالادستی نیاز به گذشتن از پایین دست است.برنامه های توسعه پله رسیدن به اسناد بالادستی از جمله سند چشم انداز هستند. گام برداشتن در مسیر برنامه های توسعه یکی دیگر از پیش الزامات رسیدن به سند چشم انداز است.

جهت اجرای برنامه های توسعه تهیه سند توسعه از ضروریات است. در سال 1384 سند ملی توسعه استان بوشهر با حضور هیات وزیران به تصویب رسید و در این سند از اصلی ترین قابلیت های توسعه استان (که شهرستان جم از بیشتر این قابلیت ها برخوردار است) نام برده شده است که از جمله مهمترین این قابلیت ها که با شهرستان جم در ارتباط است می توان به وجود ذخایر نفت و گاز، برخورداری از شرایط اقلیمی مناسب برای کشت خارج از فصل صیفی جات و کشت انواع محصولات گرمسیری بویژه خرما با قابلیت صادرات ،امکان فرآوری و توسعه فعالیت های مرتبط به ویژه تولید سیمان با قابلیت صادراتی و وجود زمینه های قانونی برای توسعه ورزش نام برد.

در این سند همچنین به عمده تنگناها و محدودیت های توسعه اشاره شده است. مثل: وجود آب  و هوای گرم و نسبتا خشک ،محدودیت منابع آب شیرین ،نامناسب بودن ساختار تشکیلات اداری و کمبود نیروی انسانی متخصص و گسترش نیافتن فضاهای فرهنگی و آموزشی ،درمانی  و ورزشی نام برد.

با توجه به مسائل اصلی و تنگناهای موجود اهداف بلند مدت توسعه استانی به طور کلی عبارتند از :تقویت جایگاه بخش صنعت،گسترش فعالیت های بازرگانی ،توسعه فعالیت های گردشگری،توسعه زیر ساخت های اجتماعی با تاکید بر توسعه و تجهیز مراکز آموزش و پژوهش و ...(سند ملی توسعه استان بوشهر،مصوب 15/4/1384،هیات وزیران)

بند چهارم : رعایت اهداف سند چشم انداز توسعه در هر بخش

سند چشم انداز توسعه در هر بخش دارای اهداف خاصی است. سند چشم انداز بخش انرژی ،کشاورزی و گردشگری مهمترین اسناد توسعه ای شهرستان جم ، با توجه به قابلیت های این شهرستان است که رعایت آنها می تواند در بخش های مذکور به عنوان الگوی پیشبرنده صنعت گاز ،کشاورزی و گردشگری این شهرستان باشد.

بند پنجم : ایجاد یک دستگاه ناظر:

نظارت در یکی از ساده ترین تعریف های خود ،مقایسه "هست" با "بایسته و شایسته "است.منظور از نظارت اصلاح امور ،اعم از تطبیق جریان عمل با مجموعه اهداف ،برنامه ها ،روش ها و قواعد،یا اصلاح این مجموعه است.(کریمیان محمد وزین،137،ص1)

بایستگی نظارت به آن است که اگر مطمئن باشد که هر وظیفه ای که ارجاع می کنید به طور کامل انجام می شود در واقع نیاز به کنترل نخواهید داشت ولی این توانایی ها به ندرت اتفاق می افتد.بیشتر برنامه ها به وسیله افراد اجرا می شوند.افراد از نظر توانایی ها ،انگیزش و صحت عمل تفاوت بسیاری با هم دارند .از این گذشته طرح های کهنه نیز نیاز به تجدید نظر دارند.(دسلر گری،ترجمه مدنی داوود،1373،ص 168)

همان گونه که در ملاحظات سند چشم انداز آمده است ،ایجاد یک نهاد ناظر ،جهت نظارت بر روند اجرای اهداف این اسناد ضروری می نماید.این است که جهت نیل شهرستان جم به افق 1404 پیش از هر چیز تمهید ایجاد نیروی ناظر لازم است.

مقام معظم رهبری در حکم مورخه 3/11/79 نظارت بر حسن اجرای سند چشم انداز و سیاستهای کلی را به عهده مجمع تشخیص مصلحت نظام نهادند.

بخش دوم: جم در سند چشم انداز بیست ساله نظام جمهوری اسلامی:

گفتار اول: آثار چشم انداز صحیح برای شهرستان جم

بدنبال برشمردن پیش نیاز های اجرای سند چشم انداز در شهرستان جم، به تصویر جم در افق 1404 خواهیم پرداخت.

طبق تعریف،تصویر جم در سند چشم انداز بیست ساله، عبارتند از تصویر مطلوب و آرمان قابل دستیابی شهرستان جم در یک افق زمانی معین میان مدت که متناسب با مبانی ارزشی و آرمان های شهرستان جم و مردم جم تعیین می گردد.(برگرفته از وبلاگ آینده جم)

آثار چشم انداز صحیح برای شهرستان جم عبارتند از:

1)جلب مشارکت و تعهد و احساس تعلق به شهرستان جم

2)معنی بخشیدن به زندگی مردم شهرستان

3)استاندارد سازی حرکت به سوی چشم انداز آینده ی شهرستان

4)پیوند زدن گذشته و حال به چشم انداز آینده ی شهرستان

5)وحدت بخشی و ایجاد انسجام در مسیر پیشرفت صنعتی شهرستان

6)تبدیل شدن آرمان های شخصی به آرمان های مشترک در مسیر توسعه ی همه جانبه ی شهرستان

7- عامل نشاط و پویایی و تحرک مردم در شهرستان

8- افزایش قدرت مدیران در برخورد با مشکلات در شهرستان

9- امکان یافتن راههای جدید و سریع (به دلیل میان مدت بودن اهداف برنامه ها )

 10- استفاده ی بیشتر از نیروهای نخبه و کارامد و دلسوز بومی و غیر بومی درشهرستان

11- از بین بردن فقر و بی کاری به تدریج در شهرستان و ریشه کن کردن آن

12- ترویج فرهنگ آرمانی و ناب جمی به بقیه ی شهرستان ها

13- تقویت شم فرصت شناسی و تشویق مدیران برای کشف فرصت ها برای متحول کردن    شهرستان

14- آماده کردن شهرستان برای آینده ی صنعتی

15- فراهم شدن زمینه ی تهیه ی نقشه ی راه در شهرستان (شیوه ها،سیاست ها،راهکارها،استراتژی ...)

16- فراهم شدن زمینه فاز بندی و حرکت و پیشرفت در شهرستان(سامان یافتن جهت گیری برنامه های توسعه در شهرستان)

17- حرکت به سوی چشم انداز بر اساس برنامه با همت و اراده ی جوانان مصمم و نخبه ی شهرستان(برگرفته از وبلاگ آینده جم)

گفتار دوم: اجرای سند چشم انداز در شهرستان جم

بدنبال گذشت 8 سال از تصویب سند چشم انداز بیست ساله ، اجرای سند چشم انداز آن طور که باید و شاید در شهرستان جم صورت نگرفته است و فقط در برخی مراکز علمی همچون دانشگاه به بررسی چشم انداز علمی شهرستان پس از 8 سال اقدام شده است که این می تواند پله و نقطه عطفی جهت اقدامات بعدی به شمار آید. و اما از جمله مهمترین هدف سند چشم انداز بیست ساله رشد و پیشرفت اقتصادی و علمی به شمار می آید که در این بخش به بررسی رشد اقتصادی و علمی جم در سال های اخیر خواهیم پرداخت:

بند اول:چشم انداز علمی شهرستان جم:

شهرستان جم از دیرباز مامن شعرا و فضلای بسیاری همچون فاضل جمی بوده است و با در اختیار داشتن جوانان بااستعداد و توانمند بستر مناسبی جهت رشد علمی در اختیار دارند.جوانانی که با وجود کمبود امکانات و شرایط آموزشی نا مناسب، موفق به کسب درجه های علمی و رتبه های برتر کنکور دانشگاه سراسری گردیده اند.

طبق تعریف ،چشم انداز علمی شهرستان جم عبارتند از: تصویرعلمی مطلوب و آرمان دانشگاهی قابل دستیابی  شهرستان جم در یک افق زمانی معین میان مدت که متناسب با مبانی ارزشی و آرمانهای علمی استاندارد می باشد.

 خوشبختانه در بهار 1391 ،با حضور اساتید و نخبگان و دانشجویان محترم شهرستان جم ،چشم انداز 8 ساله علمی این شهرستان تدوین گشت و راهکارهایی جهت رسیدن به چشم انداز علمی این شهرستان عنوان گردید که در زیر آورده شده است :

  بند های چشم انداز علمی شهرستان جم به شرح زیر است:

- استقلال دانشگاههای شهرستان از واحدهای متبوع

- افتتاح ساختمان دانشگاه پیام نور جم و تسریع در ساخت  واتمام  ساختمان های  دانشگاه آزاد و فنی مهندسی

- پذیرش دانشجو در اکثر رشته های تحصیلی در دانشگاههای شهرستان

- تبدیل دانشگاه آزاد جم به واحد بین الملل با توجه به پتانسیل های بالای شهرستان

- برقرار نمودن ارتباط قوی بین صنایع منطقه با دانشگاههای شهرستان

 - کیفیت بخشی به آموزش دانشگاههای شهرستان

- وحدت بخشی و ایجاد انسجام مراکز علمی جم برای توسعه و پیشرفت علمی شهرستان

- انعقاد قرارداد مابین صنعت و دانشگاه بابت به کارگیری و استخدام فارغ التحصیلان دانشگاههای شهرستان

- اختصاص رشته های دانشگاهی متناسب با نیاز روز منطقه

- ارتقاء نقش و جایگاه پژوهش و تحقیق در دانشگاهها

  در این بین راهکارهایی نیز جهت دستیابی به چشم انداز علمی شهرستان بیان شده است:

- تلاش همه برای برطرف شدن مشکلات سخت افزاری و نرم افزاری دانشگاههای شهرستان

- اختصاص بخش ویژه ای از درآمد های نفت و گاز به دانشگاهها و درصدی از آن برای توسعه ی زیر ساخت های دانشگاهها

- تلاش برای ایجاد محیطی پرنشاط و فعال برای رشد همه جانبه ی دانشجویان (فراهم کردن محیط  های فرهنگی ،تفریحی و ورزشی و...)

در این سند بیشتر از پیشرفت علمی در بخش دانشگاه و ارائه راهکارهای پیشرفت علمی در این بخش سخن به میان آورده است.

بند دوم:راهکارهای پیشرفت  علمی متناسب

همانطور که عنوان شد در این چشم انداز علمی ،به چشم انداز و راهکارهای اجرای این چشم انداز در شهرستان جم ،در بخش دانشگاه توجه شده است.اگر چه دانشگاه جزء مهمترین سرمایه های رشد علمی به حساب می آیند و دانشجویان نیروهای خط مقدم پیشرفت علمی کشور به حساب می آیندولیکن،جهت پیشرفت علمی ،تقویت پایه های علمی از ضروریات است.نیاز مبرم این شهرستان برای رشد علمی ،توجه به کمیت و کیفیت آموزشی مدارس و همگام شدن با اطلاعات روز و تکنولوژی های به روز در مدارس است.تخصیص میزانی از بودجه یا درآمد های نفتی این شهرستان به سرمایه گذاری در بخش زیر بنایی علمی شهرستان یکی از عوامل مهم پیشرفت علمی محسوب میشود. تهیه نقشه راه یا همان راهبرد علمی از دیگر ضروریات رشد علمی است.تا نقشه راه نباشد رسیدن به مقصد غیر ممکن یا بسیار دشوار است.ایجاد یک کانون استعداد یابی جهت یافتن استعداد های افراد در هر بخش و فراهم نمودن شرایط و امکانات پژوهش و تحقیق توسط دانش آموزان و دانشجویان می تواند تا حدی موثر واقع گردد.

گفتار دوم : رشد اقتصادی شهرستان جم در افق 1404:

دست یابی به جایگاه اول اقتصادی منطقه ،هدفی است که در سند چشم انداز از آن یاد شده است.دست یافتن به این جایگاه مقدور نیست مگر با رشد و ثبات اقتصادی.

رشد اقتصادی یعنی بالا رفتن درآمد ناخالص ملی.دکتر رضا موسی زاده در کتاب مالیه عمومی ، یکی از مهمترین عوامل رشد درآمدهای ناخالص ملی را اشتغال کامل معرفی کرده است.بنابه گزارش سال 1385 شهرستان جم با 95/2 درصد نرخ بیکاری پس از شهرستان کنگان از کمترین نرخ بیکاری در استان بوشهر برخوردار است .دستیابی به اشتغال کامل در شهرستان جم امری محال یا یک آرزو نیست. جمله ای است که می گوید :آب هست،خاک هست ،جوانه خواهم زد.شهرستان جم با وجود جوانان بااستعداد و پر اراده ،خاکی مستعد کشاورزی ، آب و هوایی مساعد نسبت به سایر مناطق جنوبی کشور و از همه مهمتر وجود درآمدهای  سرمایه ای نفت و گاز که جنوب را به قطب بزرگ اقتصادی کشور مبدل کرده است ،می تواند به شهرستانی پیشرفته از لحاظ اقتصادی مبدل شود.

بند اول : قابلیت های رشد اقتصادی شهرستان جم:

الف) نفت و گاز:

نفت و گاز طبیعی مهمترین منابع تامین انرژی بشر امروزی هستند.بطوریکه نفت خام 35 درصد و گاز طبیعی 21 درصد انرژی دنیا را تامین می کند.یکی از قابلیت های شهرستان جم ،همجواری با ذخایر گازی کشور می باشد.  حضور نفت و گاز در شهرستان جم از یک طرف فرصتی برای افزایش درآمد مردمی شده، اما از طرف دیگر چالشهایی برای اقتصاد این شهرستان وجود دارد.در حال حاضر بسیاری از راههای درآمدهای اقتصادی این شهرستان به دلیل حضور نفت و گاز خواسته یا ناخواسته از بین رفته و اقتصاد آن بر پایه فعالیتهای مستقیم و یا غیر مستقیم نفت و گاز بنا شده است.تولید غیر نفتی در این استان نسبت به گذشته با وجود افزایش جمعیت و نیروی کار و رشد تکنولوژی کاهش یافته است. اقتصاد این شهرستان دوران قبل از بیماری را سپری می کند و اگر نفت و گاز از دوران اوج خود خارج شود اقتصاد بیمار خواهد شد.(اندام حسین،پایگاه خبری حوت نیوز،1390)

 قرار گرفتن پالایشگاه گاز فجر جم در این شهرستان که بزرگترین پالایشگاه گاز خاورمیانه و دومین پالایشگاه بزرگ گاز در جهان می‌باشد و وجود میدان گازی کنگان و میدان گازی نار در این منطقه از قابلیتهای اقتصادی این منطقه به حساب می آید. شرکت پالایش گاز فجر جم از فروردین ماه 1368 و پیرو تغییر ساختار جدید وزارت نفت برای تصفیه گاز میدان های گازی نار و کنگان در شهرستان جم ،تاسیس شده است.میزان گاز تولیدی این پالایشگاه در سال بین 32 تا 36 میلیارد متر مکعب در سال های 1378تا 1384 بوده است.(سازمان مدیریت و برنامه ریزی،1386،ص:256)

ب) محصولات کشاورزی و دامداری:

اقتصاد شهرستان جم ‌مبتنی ‌بر كشاورزی ‌و دامداری ‌است‌. از مهم‌ ترین‌ محصولات‌ كشاورزی ‌آن‌، گندم‌، جو، تنباكو و تره‌بار و از مهم‌ترین ‌فرآورده‌های ‌باغی ‌آن‌، خرما (به‌صورتهای ‌خارك‌، دُمباز، رطَب‌ و خرما، به‌ ویژه‌ نوع‌ خاصویی‌)، لیموترش‌، زیتون‌، انار، پرتقال‌، نارنگی ‌، انجیر و لیموشیرین ‌است‌( فرهنگ‌ جغرافیائی‌آبادیها ، ج‌ 119، ص‌26ـ27؛ نیكخواه‌، ص‌24، 75ـ 78). خرما، پرتقال‌، لیموشیرین‌ و لیموترش‌ و دام‌ آن ‌صادر می ‌شود. دامداری در این ‌شهرستان‌ شامل‌ پرورش ‌گاو و گوسفند و بز است‌(نیكخواه‌، ص‌83 -84)

ایجاد گلخانه های متعدد دراطراف شهرستان جم ،و برداشت محصول با کیفیت بهتر و آب کمتر(چرا که این منطقه دچار کم آبی و خشکسالی در سال های اخیر است) توانسته است این شهرستان را به بزرگ ترین تولید کننده محصولات گلخانه ای در استان مبدل کند. این امر که باعث ایجاد اشتغال و خودکفایی محصولات کشاورزی شده است،عاملی  است که این شهرستان را بیش از پیش به اهداف سند چشم انداز نزدیک می سازد.

ج)عسل

شهرستان جم با دارا بودن آب و هوای متناسب، محل مناسبی جهت پرورش زنبور عسل و تولید عسل می باشد.عسلی که دارای خواص بسیار و کیفیتی بسیار مرغوب جهت مصرف داخلی و صادرات است . افزایش صادرات یکی از اهداف وارد در سند چشم انداز است.

ایجاد شرکت تهیه و بسته بندی عسل در این شهرستان یکی از اقدامات مفید در این راستا بوده است.

د) گردشگری:

شرایط آب و هوایی،طبیعی ،جغرافیایی،تاریخی و فرهنگی ،باعث شده است تا کشور ایران در زمره اولین کشورها از نظر قابلیت های گردشگری در جهان باشد.اکثر نقاط کشور دارای جاذبه های خاص خود بوده که زمینه مساعدی برای رونق اقتصادی هر منطقه برای صنایع گردشگری فراهم آورده است.در چشم انداز بیست ساله صنعت گردشگری کشور،پیش بینی شده که تعداد گردشگر ورودی به کشور به 20 میلیون نفر افزایش یابد و با توجه به این امر تعداد گردشگر ورودی باید 4 میلیون نفر باشد.گسترش امکانات و تسهیلات گردشگری با هدف تشویق ایرانگردی برای مردم کشور می تواند موجب تحریک اقتصادی حتی در مناطق دورافتاده کشور باشد.(سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور،1386،ص 163)

با توجه به قابلیت های طبیعی ،تاریخی و اقتصادی ،یکی از قابلیت های مهم شهرستان جم ،توسعه فعالیت های مربوط به گردشگری است. با بهره برداری از مناطق باستانی ،تاریخی و گردشگری این شهرستان ،از جمله قلعه های تاریخی جم؛ پدری ،سی سوران و هرمی ،آسیابهای آبی و غیره ،می توان به شناساندن این شهرستان و ایجاد اشتغال کمک شایانی نمود.گرچه متاسفانه کمتر منطقه باستانی را در کشور عزیزمان می توان یافت که مورد توجه و پیگیری مسئولان قرار گرفته باشد.و بهره برداری از مناطق باستانی و دیدنی کشورمان ،هیچ گاه بطور جدی مورد توجه قرار نگرفته و  به رونق گردشگری و جلب توریست و افزایش درآمد کشور آن طور که باید و شاید نینجامیده است.

گفتار سوم: راهکارهای رشد اقتصادی شهرستان جم:

برای رشد اقتصادی بیشتر ،همانند رشد علمی ،همانگونه که عنوان شد نیاز به تهیه راهبرد است که متاسفانه در شهرستان جم هیچ گونه تدبیری در این زمینه اتخاذ نشده است.

در گفتار پیش قابلیت های رشد اقتصادی شهرستان جم مورد بررسی قرار گرفت که می توان با بهره برداری از این قابلیت ها به رشد اقتصادی مطلوب در این شهرستان دست یافت.البته همان گونه که عنوان گردید در سالهای اخیر اقداماتی نیز در این زمینه ها انجام گرفته است.از جمله ایجاد گلخانه و تبدیل شدن این شهرستان به یکی از بزرگترین دارندگان محصولات گلخانه ای،ایجاد شرکت بهره برداری از عسل و خرمای این شهرستان، و اقداماتی هر چند ناکافی در زمینه گردشگری این شهرستان و ...

با ایجاد محیط کسب و کار و بهبودی مستمر آن و حمایت از کسبه ،اصناف و تشکل ها می توان پایه رشد اقتصادی شهرستان را تقویت نمود و از طرف دیگر با مدیریت کارآمد و حرفه ای و حمایت و پشتیبانی از سرمایه داران جهت سرمایه گذاری در بخش های موثر می توان به ارتقای اقتصادی شهرستان جم کمک نمود.

از جمله مهمترین اهداف برنامه های توسعه به عنوان پلکان سند چشم انداز ،افزایش صادرات غیر نفتی است .شهرستان جم می تواند با اطلاع رسانی از محصولات داخلی خود مخصوصا خرمای خاصویی و عسل کنار، که اثرات مفید آن شناسایی شده است ،به صادرات بیشتر این محصول و تحقق چشم انداز اقتصادی این شهرستان کمک نماید.

نزدیکی این شهرستان به شرکت های پتروشیمی می تواند عاملی در جهت ایجاد کارخانجات و صنایع پایین دستی پتروشیمی  باشد که به طور مستقیم از محصولات پتروشیمی استفاده می کنند.با تشویق سرمایه داران این شهرستان می توان به ایجاد چنین صنایع زاینده ای و افزایش درآمدناخالص داخلی و اشتغال آفرینی در منطقه پرداخت. و با تولید این محصولات به خودکفایی کشور ،افزایش درآمد و اشتغال و متعاقبا افزایش صادرات محصولات تولیدی از مواد پتروشیمی و نفتی ،به جای صادرات نفت و محصولات پتروشیمی اقدام نمود.  

بنا بر آمار سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان بوشهر مبنی بر کاهش آمار بیکاری این شهرستان در سال های اخیر ، می توان به تحقق چشم انداز اقتصادی این شهرستان امیدوار بود.

نتیجه:

سند چشم انداز بیست ساله کشور در سال 1382 به عنوان سند حرکت بلند مدت کشور ،متناسب با ارزش ها و آرمان های نظام و مردم تدوین گشت و سال اجرای این سند سال 1384 است که همزمان با برنامه چهارم توسعه کشور آغاز شده است. در این سند که رهیافتی استراتژیک در مباحث اقتصادی و برنامه ریزی کشور است ،بر برخورداری از دانش و پیشرفت توانا در تولید علم و فناوری و دست یافتن به جایگاه اول اقتصادی و علمی در سطح منطقه آسیای جنوب غربی تاکید شده است.

شهرستان جم یکی از شهرستان های جنوب شرقی استان بوشهر ، و گوشه ای از خاک پهناور کشور ایران، نیازمند همسوسازی اهدافش ،با اهداف سند چشم انداز بیست ساله ،در جهت دستیابی کل کشور به اهداف متعالی سند چشم انداز است.

این شهرستان جهت دستیابی به این هدف نیازمند الزامات و پیش نیازهایی است.پیش نیازهایی که تهیه برنامه و نقشه راه(راهبرد) از جمله مهمترین الزامات آن است. از دیگر پیش نیازهای دستیابی به این اهداف فرهنگ سازی است و با توجه به تهیه برنامه های توسعه، جهت حرکت به سمت سند چشم انداز ایجاد همسویی با این برنامه ها ، با تدوین سند توسعه در این شهرستان، ضروری است.رعایت اهداف سند چشم انداز در هر بخش(مخصوصا انرژی،کشاورزی و گردشگری)می تواند مثمر ثمر واقع گردد. ولیکن در صورت رعایت کلیه این پیش نیازها و الزامات ، دستیابی به سند چشم انداز بدون وجود نظارت گنگ و بی معنا خواهد بود.این است که این شهرستان نیازمند وجود سازمانی است که روند اجرایی راهبرد را در مسیر چشم انداز دنبال نماید.

همانگونه که عنوان شد ،مهمترین هدف سند چشم انداز رشد و توسعه علمی و اقتصادی است. خوشبختانه هر منطقه از ایران دارای قابلیت هایی است که رشد اقتصادی آن منطقه را در خود نهفته دارد.شهرستان جم با توجه به ذخایر گازی نار و کنگان و بزرگترین پالایشگاه گازی کشور(پالایشگاه فجر جم) و همجواری با پارس جنوبی از موقعیت ویژه ای برخوردار است.همچنین این شهرستان از مراکز عمده تولیدات باغی استان به خصوص مرکبات می باشد و با دارا بودن جاذبه های گردشگری همچون:حمام قاجاریه ،قلعه حیدری،گلو کلات،کوه پدری(کوه پردیس) ،دارای قابلیت های بسیاری از لحاظ رشد اقتصادی می باشد.با بهره برداری صحیح از هر کدام از این قابلیت ها جم می تواند نقش  خود را از لحاظ رشد اقتصادی در کشور برجسته نماید.

تبدیل شدن این شهرستان به بزرگترین تولید کننده محصولات گلخانه ای استان یکی از پیشرفت های این شهرستان در زمینه رشد اقتصادی می باشد.

رشد علمی کشور و دستیابی به جایگاه برتر علمی و فناوری منطقه از دیگر اهداف سند چشم انداز است .سال گذشته با کوشش مسئولین و دانشگاهیان ،چشم انداز علمی این 8 ساله این شهرستان تدوین گشت.اگر چه دانشگاه مهمترین عامل رشد علمی یک منطقه محسوب می شود ولیکن نیاز به تدوین چشم انداز در بخش آموزش و پرورش این شهرستان ،که به عنوان زیر بنای توسعه علمی به حساب می آید ضروری می نماید.مدارس نیز برای توسعه علمی و دستیابی به هدف چشم انداز نیازمند تدوین راهبرد هستند. راهبردی که افزایش امکانات آموزشی و کیفیت و کمیت آموزش را مد نظر قرار دهد.

امید است مسئولان محترم این شهرستان با پیگیری های مستمر ،با ایجاد برنامه ها و راهکارهای موثرتر و بهتر و نظارت دقیق تر و کارآمد تر ،بستر رشد و شکوفایی این شهرستان را در جهت رسیدن به اهداف سند چشم انداز، بیش از پیش مهیا ساخته ،باشد که طی مدت باقی مانده به اهداف این سند در این شهرستان دست یابیم .

در پایان به ارائه چند پیشنهاد جهت نیل به اهداف سند چشم انداز در شهرستان اشاره خواهد شد:

-اولین گام تهیه راهبرد و چشم انداز توسعه این شهرستان است.

-پس از تهیه راهبرد که سند چشم انداز شهرستان جم محسوب می شود ،نیاز به تهیه برنامه ها و روشهایی جهت دستیابی به این راهبرد ضروری است .

- هر سازمان برنامه های خود را جهت دستیابی به راهبرد شهرستان و که مسیر نیل به سند چشم انداز بیست ساله است ،اعلام و در ورودی سازمان نصب نماید.

- آگاهی رساندن و یادآوری هدف ار جمله مهترین شاخص دستیابی به هدف است.

- در سطح شهرستان ،دستگاهی ناظر جهت نظارت بر چگونگی اجرای راهبرد شهرستان در نظر گرفته شود.چرا که تحقق راهبرد شهرستان بدون نظارت دقیق،ایمن و کارآمد امکان پذیر نمی باشد.

- به رشد اقتصادی شهرستان،به عنوان مهمترین هدف سند چشم انداز نگاهی تازه بیاندازیم.شهرستان جم دارای قابلیت های اقتصادی زیادی است.آنها را شناسایی کرده و با تدبیر و تلاش ، از این قابلیت ها در جهت کاهش بیکاری جوانان،افزایش درآمد ناخالص و رشد اقتصادی بهره برداری نماییم.

- رشد علمی ، عامل رشد اقتصادی است.اگر شهرستان جم می خواهد به رشد اقتصادی دست یابد ،پیش از آن نیازمند رشد علمی است.دانایی و آگاهی است که فرصت های ترقی و پیشرفت را در تمامی زمینه ها فراهم می آورد.برای رشد علمی شهرستان از پله اول آموزش که همانا مهد کودک ها و مدارس است باید تلاش نمود. به روز بودن اطلاعات آموزشی پیش نیاز رشد علمی است.

- تلاش جهت بالابردن کیفیت آموزش در دانشگاه و شناساندن انظباط و تدبیر به عنوان عامل پیشرفت در دانشجویان.