شهرستان جم همواره به عنوان یکی از قطب‌های کشاوری استان بوشهر مطرح بوده است و هر چند در گذشته در این شهرستان منابع آبی فراوانی برای کشاورزی وجود داشت ولی در سال‌های اخیر منابع آبی این شهرستان به شدت کاهش یافته است و خطر نابودی بیخ گوش کشاورزی شهرستان جم قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار مهر، طبق شواهد و پژوهش‌های به عمل آمده، شهرستان جم همواره در طول تاریخ از آب شیرین زیاد و بسیار گوارایی برخوردار بوده است و حتی برخی از مورخان معتقدند علاوه بر تامین محصولات کشاورزی بندر تاریخی سیراف از جم، آب نوشیدنی آنجا نیز در ماه های خشک و بدون بارش از جم تامین می‌شده است.
آثار زیاد سازه‌های آبی مختلف در شهرستان جم از جمله 360 رشته قنات که برخی مانند قنات پدری یا قنات جمال آباد با 500 میله چاه به عنوان طولانی ترین قنات شهرستان، قنات تشان و ...، آب انبار، برکه های فراوان، وجود بیش از 30 سد بزرگ با قدمتی دیرینه از جمله سدهای دایو و گیرکلات، سد کوری و سد هرمی اناری، آثار بیش از 50 آسیاب آبی مانند آسیاب های تنگ حنا، خانیچه و بنگو همه و همه آب زیاد، آبادانی و رونق کشاورزی در درازای تاریخ شهرستان جم حکایت دارد.
کشاورزی شهرستان جم تحت تاثیر پیشرفت‌های صنعتی قرار گرفته است
با صنعتی شدن جوامع شاهد پیشرفت هایی در بسیار از علوم بوده ایم که کشاورزی نیز تحت تاثیر این روند پیشرفت قرار گرفته است و شاهد تولید محصول به صورت انبوه با استفاده از ادواتی پیشرفته، حفرچاه های عمیق و سهولت دسترسی به آب های زیرزمینی، استفاده از کودها و سموم شیمیایی و ... بوده ایم.
این پیشرفت ها باعث بهبود تولید بالا، بهبود امنیت غذایی و سودآوری بیشتر شده است اما با همه این وجود این روند توسعه خود باعث عدم تعادل در طبیعت شد و انسان را به تامل در پیشرفتی که از آن مغرور شده بود واداشت، این تامل موجب شکل گیری تعریفی به نام "کشاورزی پایدار" شد که پاسخ است به کاهش در کیفیت منبع طبیعی پایه که وابسته به کشاورزی مدرن است.
اگر بخواهیم خیلی خلاصه این مفهوم را تعریف کنیم می توانیم بگوییم کشاورزی با درک وسیع نسبت به محیط زیست، توجه به واقعیت های اکولوژیک یک منطقه و روابط متقابل آنها به طوری که در طول سالیان به طبیعت کمترین آسیب رسانده و با شیوه‌ای که کشاورزی می‌کنیم، خود تجدید کننده و مدیریت کننده منابع آب، خاک و ... باشیم.
شهرستان جم از لحاظ تغذیه رطوبتی وابسته و مدیون خلیج فارس است. شهرستان جم با داشتن کوه‌های بلند و شیب های مناسب همراه با خاک مساعد و مستعد دارای پوشش گیاهی مناسب و منحصر به فردی نسبت به دیگر شهرستان های جنوب ایران از لحاظ تنوع و تعداد گونه ها و زیبایی است.
این کوه‌ها و پوشش‌های گیاهی بخصوص در مناطق جنوبی و غربی بهترین پتانسیل ها برای سرمایه گذاری در صنعت توریسیم ایجاد کرده است. به خاطر عدم اطلاع رسانی و عدم سرمایه گذاری مناسب هنوز جایگاه واقعی خود در جذب گردشگر دست نیافته است.
واقع شدن بزرگترین پالایشگاه گاز خاورمیانه در شهرستان جم
واقع شدن بزرگترین پالایشگاه گاز خاورمیانه در شهرستان جم، قرار گرفتن بزرگراه عسلویه - شیراز در شهرستان جم، مجاورت با پارس جنوبی و پارس شمالی و داشتن منابع زیرزمینی به ویژه گاز باعث شده روند توسعه شهرستان جم، شتابان باشد که این فرصت‌های توسعه، قطعا تاثیرات زیادی در اقلیم و کشاورزی منطقه دارد.
به نظر می رسد باید با برنامه ریزی‌های مناسب روند توسعه در همه ابعاد مورد توجه قرار بگیرد، البته احداث چند شهرک مسکونی برای کارکنان پارس جنوبی و وزارت نفت در جم به دلیل آب و هوای مناسب تاثیراتی بر آب و خاک منطقه گذاشته که باید مدنظر برنامه ریزان قرار بگیرد.
برداشت بی‌رویه می‌تواند در کیفیت آب برای آیندگان اثرات منفی داشته باشد و می توانیم این پیشگویی کنیم حتی در آینده نزدیک با خالی شدن سفره های آب زیر زمینی منطقه جم، باید فاتحه کشاورزی منطقه خوانده شود.
رشد نامتوازن صنعت و کشاورزی
رئیس شورای اسلامی شهرستان جم در گفتگو با خبرنگار مهر بیان داشت: شهرستان جم با پیامدهای مختلفی از رشد نامتوازن صنعت و کشاورزی روبرو شده است که به‌ویژه در سالیان اخیر پیامدهای منفی آن بیشتر نمود پیدا کرده است که باید ضمن شناسایی عوامل و پیامدها، به فکر چاره ای برای وضعیت موجود باشیم چرا که اگر جلوی رشد نامتعادل کنونی گرفته نشود در آینده دچار بحران های جدی در زمینه آب و کشاورزی شده ایم.
حسین محدثی خاطرنشان کرد: هرچند که هم اکنون نیز وارد خط قر مز بحران آب شده‌ایم اما بی‌شک شهرستانی که تاریخ آن بر آب و کشاورزی بنا نهاده شده است، چنانچه از این مقوله مغفول بمانیم ضربات جبران ناپذیری متوجه توسعه همه جانبه شهرستان خواهد شد.
آسیب شدید به منابع آبی شهرستان جم/ ورود آسیب به خاک
وی بیان داشت: چاه‌های آب عمیق و غیر مجاز، اضافه شدن جمعیت چندهزار نفری شهرک های صنعت نفت و گاز به مصرف کنندگان آب شهرستان جم، چاه‌های آب پالایشگاه، سنگ شکن ها و شرکت های وابسته به نفت و گاز، شیوه های غلط کشاورزی از جمله کشت محصول خارج از فصل و نادیده گرفتن واقعیت های شرایط اکولوژیکی منطقه، استفاده بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی و مصرف آب آن سریع تر از سرعت جایگزینی و ... باعث افت شدید منابع آبی و مواجه کردن کشاورزی شهرستان با خطر جدی شده است طوری که تاکنون نیز بسیاری از باغات به دلیل افت سفره های آب زیرزمینی خشک شده اند.
وی گفت: حمایت دولت‌های مختلف برای تامین آب پالایشگاه و مناطق تابعه از خارج از شهرستان جم، سد سازی و اجرای طرح های آبخیزداری و ... تاکنون جوابگو نبوده و اگر روند کنونی ادامه یابد در آینده ای نزدیک بدون شک شاهد نابودی کشاورزی شهرستان خواهیم بود.
رئیس شورای شهرستان در بخش دیگری از صحبت های خود اظهار داشت: فکر سودآوری در مدت زمان کم باعث شده که افرادی بدون تخصص کشاورزی و بعضا غیربومی وارد این حرفه شده و با پرداخت اجاره بهای یکساله یک زمین کشاورزی، بدترین ظلم ها را در حق خاک کنند.
محدثی تصریح کرد: یک کشاورز واقعی خاک زراعی را موجودی زنده می داند اما از دید یک کشاورز صرفا کاسب خاک ابزاری برای سود رسانی در حداقل زمان ممکن تعریف شده است که این امر باعث استفاده بیش از حد از سم، کود و آب شده که هر کدام به نوبه خود به خاک زارعی ضرر رسانده و باعث از بین رفتن آن می شوند.
وی ادامه داد: برای مثال استفاده بیش از حد از برخی کودهای پاید باعث از بین رفتن خاکدانه ها و سفت شدن خاک شده و همچنین تبخیر زیاد آب در کشت تابستانه گوجه فرنگی باعث شورشدن زمین های کشاورزی می شود به صورتی که پس از چندسال خاک خاکر زارعی آن منطقه مرغوبیت خود را از دست داده و بعضا قابل کشت نمی باشند ، خاکورزی های اشتباه با اداوات کشاورزی نیز خود باعث آبشویی خاک شده و خاک مرغوب را از بین می برد.
تک محصولی خطر بزرگی برای کشاورزی شهرستان
این عضو شورا یادآور شد: کودهای مرغی فله‌ای که از سایر مناطق طی سالیان اخیر به شهرستان وارد شده اند به دلیل آلوده بودن به برخی آفات و علف های هرز باعث شیوع بیماری‌ها و علف‌های هرز شده‌اند به طوری که در برخی از زمین‌های شهرستان علف‌های هرز جدید یا طغیان علف های هرز خطرناکی مانند اویارسلام بوده ایم که پس از بررسی ها متوجه شده اند که این علف های هرز و بیماری ها به علت آلوده بودن کودهای مرغی وارداتی به شهرستان شیوع پیدا کرده‌اند.
محدثی تاکید کرد: استفاده بی رویه و غیراصولی از سموم کشاورزی باعث حذف دشمنان طبیعی آفات و در نتیجه طغیان آفات شده است که نمونه بارز آن طغیان آفت کنه تارتن نخیلات و مگس سفید طی سالیان اخیر است و این روند همچنین باعث بدنام شدن محصولات سالم شهرستان در بازارهای کشور شده است.
رئیس شورای اسلامی شهرستان جم در پایان هشدار داد: رویایی سودآوری زیاد در مدت زمان کم که بیشتر از آن که به واقعیت بپیوندد موجب شکست شده است باعث شده اغلب کشاورزان به کشت گوجه فرنگی روی آورند و به نوعی سمت و سوی کشاورزی را به سمت تک محصولی سوق دهند.
وی اضافه کرد: تک محصولی شدن کشاورزی یک منطقه می تواند آثار بدی از جمله شیوع برخی آفات و علف های هرز خاص، عدم اجازه احیا طبیعی به خاک، ضرر در یک سال و شکست کشاورزان و به طبع افت کشاورزی یک منطقه و ... به دنبال داشته باشد که شهرستان جم به طور نسبی به آن مبتلا شده است و طی سالیان اخیر شاهد آسیب های آن نیز بوده ایم.
لزوم تغییر شیوه‌های آبیاری به روش تحت فشار
عبدالله نادری فرماندار جم نیز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: شهرستان جم از شهرستان‌های حاصلخیز و مستعد در حوزه کشاورزی است و همه ساله شاهد تولیدات بسیار مهمی در این منطقه هستیم.
وی افزود: افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و بهره‌وری بیشتر کشاورزان مد نظر قرار دارد و تاکنون به توفیقات خوبی نیز حاصل شده است.
فرماندار جم خاطرنشان کرد: سطح کشت محصولات باغی و زراعی در حدود 75 هزار هکتار است که 70هکتار نخیلات با تولید 21 هزار تن خرما در سال، مرکبات در حدود چهار هزار هکتار با تولید 46 هزار تن در سال، سایر در ختان 236هکتار در سطح منطقه و در مجموع پنج هزار هکتار سطح زیر کشت باغات در شهرستان جم است
رئیس کارگروه آب، خاک و کشاورزی شهرستان جم اضافه کرد: شهرستان جم داری دو گلخانه تولید نشا و 25 گلخانه تولید سبزی و صیفی جات و گوجه است. در گذشته 360 رشته قنات در شهرستان جم وجود داشته است و الان در حدود 23 قنات فعال و در حدود یک‌هزار و 337حلقه چاه کشاورزی فعال وجود دارد.
توسعه کشت گلخانه‌ای در شهرستان جم
وی ابراز امیدواری کرد: با توجه به شرایط آب و هوایی مساعد شهرستان جم رشد گیاهان زیتون و گل های زینتی و دارویی فراهم است.
فرماندار جم بیان داشت: طبق برنامه ای که در کارگروه آب، خاک و کشاورزی صورت گرفته و باتوجه به کمبود آب در شهرستان جم تغییر شیوه‌های آبیاری به شیوه آبیاری تحت فشار و کشت گلخانه‌ای در شهرستان جم ترویج خواهد شد.
وی به اهمیت کشت گلخانه‌ای اشاره و تصریح کرد: توسعه کشت گلخانه‌ای تاثیر به‌سزایی در ارتقای کیفت تولید محصولات کشاورزی و کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی در شهرستان جم داشته است که باید گسترش یابد.
رئیس شورای اداری شهرستان جم گفت: خوشبختانه شهرستان جم در زمینه تولید و عملکرد واحد سطح زیر کشت رتبه اول در کشوری، تولید مرکبات رتبه اول در استان، تولید عسل رتبه اول در استان و تولید گل‌ها و گیاهان زینتی رتبه دوم در استان بوشهر دارا است.
نخیلات جم احیا شوند
نادری در بخش دیگری از صحبت های خود تاکید کرد باید نخیلات در شهرستان جم احیا شوند گفت: نخیلات سند هویت شهرستان جم هستند و برای پوشش فضای سبز شهرستان جم نقش به سزایی دارند.
فرماندار شهرستان جم اضافه کرد: به جای کشت های فصلی که آب زیادی مصرف می کنند باید برنامه ریزی شود در زمینه کشت مرکبات و نخیلات قدم برداشته شود.
وی در پایان به بسته بندی محصولات کشاورزی در شهرستان جم اشاره کرد و گفت: در بسته بندی خرما و مرکبات در شهرستان جم باید دقت شود که محصولات با کیفت جم مثل خرما و مرکبات که در سطح کشور بی نظیر و زبانزد است، دقت شود که این محصولات مرغوب در بسته بندی های عالی برای فروش بهتر انجام شود.
فرماندار جم ادامه داد: کشاورزی نقش بسیار مهمی در تولید و اشتغال و درآمدزایی دارد و همه باید تلاش کنیم تا مشکلات کشاورزان را حل کرده تا بتوانند محصولات بیشتر و با کیفیت‌تری را تولید کنند.
.................................................
گزارش: موسی قیصری
