آينه جم- ابراهیم قیصری: بستر رودخانه جمی در شهرستان جم به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع تهیه شن و ماسه مورد توجه بهره‌برداران قرار گرفته‌اند؛ سهولت استحصال مصالح از رودخانه و هزینه‌های پایین تولید آن سبب شده است تا شاهد رشد قارچ‌گونه واحدهای سنگ‌شکن در بخش «ریز» شهرستان جم باشیم.

در بخش ریز شهرستان جم ۶ سنگ‌شکن وجود دارد که با برداشت‌های بی‌رویه و فعالیت‌های فراوان و بازار بسیار خوب در عسلویه و دیگر شهرستان‌های همجوار همچنان به غارت طبیعت ادامه می‌دهند؛ این حجم برداشت توسط شش واحد سنگ‌شکن برای محدوده‌ای کم، بسیار نگران‌کننده است.

هر چند این واحدهای سنگ‌شکن دارای مجوز هستند اما از آنجایی كه در سال‌های اخیر نظارت موثری بر فعالیت آنها صورت نگرفته است آزادانه و بدون هیچ محدودیتی، منابع طبیعی و ذخایر آبی منطقه را مورد سوءاستفاده و تجاوز قرارد داده‌ند و همچنان با فراغ بال به سودجویی خویش ادامه می‌دهند.

بدون شك سنگ‌شكن‌ها با توجه به ماهیت كار خود از پرمصرف‌ترین كارگاه‌ها در بخش آب محسوب می‌شوند كه در سال‌های گذشته علاوه بر افزایش تعداد این كارگاه‌ها، حجم فعالیت آنها نیز به شكل چشم‌گیری گسترش یافته است.

با فعالیت سنگ‌شكن ‌ها و البته در سایه غفلت مسئولان، روزانه هزاران لیتر آب گوارای این  دشت ممنوعه جم و ریز به تاراج می‌رود و این واحدها علاوه بر این تخلف، اثرات نامطلوب دیگری نیز در منطقه به‌جا می‌گذارند.

برداشت از بستر و حریم رودخانه ممنوع است

رئیس شورای اسلامی شهرستان جم در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: برداشت شن و ماسه از رودخانه که نوعی دخل و تصرف در آن محسوب می‌شود آثار منفی فراوانی به جا می‌گذارد.

علی پریشان افزود: در برخی کشورها برداشت مصالح رودخانه‌ای به طور کلی ممنوع و یا بسیار محدود شده است که این امر در شرایط فعلی و با توجه به طرح‌های عمرانی متعدد در کشور ما امکان‌پذیر نیست.

وی گفت: گرچه دستورالعمل وزارت نیرو بر عدم برداشت شن و ماسه از بستر و حریم رودخانه‌ها  است، ولی متاسفانه به‌دلیل برداشت مصالح از بستر و حریم رودخانه و سواحل در سال‌های گذشته وضعیت طبیعی بسیاری از رودخانه‌ها تغییر کرده است و تبعات نامطلوب فراوانی برجای گذاشته شده است.

وی خاطرنشان کرد:از اثرات نامطلوب برداشت شن و ماسه از رودخانه جم می‌توان به تخریب اجتماعات گیاهی و جانوری، کاهش کیفیت آب رودخانه، فرسایش بستر و کنار رودخانه‌ها، افزایش آلودگی‌ها در بخش ریز شهرستان جم و کاهش آب سفره‌های زیر زمینی اشاره کرد.

آلودگی هوا و تخریب محیط زیست از آثار منفی سنگ‌شکن‌ها

پریشان بیان داشت: تغییرات ناشی از برداشت شن و ماسه به محل برداشت محدود نمی‌شود، بلکه در کیلومترها بالادست و پایین دست رودخانه و در فاصله‌های دور از واحدهای شن و ماسه نیز دیده می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: در اثر برداشت‌های این واحدها، آب، گل آلود می‌شود و ترکیب لایی و لجن در طبقات زیرین و ناپایدار بستر رودخانه سبب می‌شود که جمعیت گیاهان کاهش یابد.

رئیس شورای اسلامی شهرستان جم اضافه کرد: این تغییرات حتی تا چند کیلومتر پایین‌تر از محل برداشت شن و ماسه، باعث کاهش تراکم موجودات کف‌زی در حاشیه و بستر رودخانه می‌شوند و طبیعت منطقه نیز به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد؛ چیزی که در شرایط فعلی در بخش ریز رخ داده است.

برداشت‌های بی‌رویه سنگ‌شکن‌ها زمینه‌ساز سیلاب است

پریشان تصریح کرد: در اثر استخراج شن و ماسه از بستر رودخانه و ایجاد گودهای حفاری، حرکت آب کند می‌شود و حتی تغییرات ایجاد شده زمینه‌ساز سیلاب نیز می‌شود.

وی ادامه داد: استخراج شن و ماسه منجر به تولید مقدار زیادی ذرات ریز و معلق در رودخانه و در نتیجه باعث کاهش کیفیت آب می‌شود و علاوه بر کاهش کیفیت آب، سبب خشک شدن سفره‌های زیرزمینی نیز شده و کشاورزی را با خطر جدی مواجه ساخته است و حتی این واحدهای معدنی، گرد و غباری زیادی نیز وارد بخش ریز می‌کنند.

رئیس شورای اسلامی شهرستان جم با بیان اینکه سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر بابت مجوزهای این واحدها، مبالغی اخذ می‌کنند، ادامه داد: این هزینه در شهرستان جم مصرف نمی‌شود؛ فقط آلودگی و اثرات منفی این واحدها نصیب شهرستان جم به خصوص مردم بخش ریز می‌شود.

تخلفات ادامه‌دار واحدهای سنگ‌شکن

یکی از فعالان اجتماعی بخش ریز در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: سال‌های مدیدی است که در بخش ریز شهرستان جم شش واحد سنگ‌شکن وجود دارد که بارها توسط مسئولان و فعالان محیط زیست تخلفات آنها رسانه‌ای شده است اما متاسفانه بر همان روال قبلی ادامه فعالیت می‌دهند.

سید رضا محمودی بیان داشت: هر چند طبق دستور وزارت نیرو برداشت از سطح رودخانه‌ها ممنوع شده و باید آنان را ملزم به استفاده از واریزهای کوهی و یا روشی جایگزین کرد اما هزینه‌های کمتر و کیفیت بهتر سنگ‌های کف رودخانه سبب شده است سنگ‌شکن‌ها همچنان بر این تخلفات قانونی اصرار ورزیده و معلوم نیست بالاخره کدام مرجع قاطع دست غارتگر این غول‌های صنعتی را از دامان طبیعت ریز قطع خواهد کرد.

وی اضافه کرد: بر اساس مطالعات و تحقیقات و طبق گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان، این واحدها ۷۰ درصد بیشتر از حد مجاز آب استفاده می‌کنند و این برداشت غیرقابل جبران می‌تواند ستون فقرات این بخش را در اوج خشکسالی‌ها بیش از پیش شکننده و آسیب‌پذیر کند کما اینکه تا امروز به طرز فجیعی مرتکب این تخلف شده‌اند.

محمودی خاطرنشان کرد: از دیگر پیامدهای نابودکننده این واحدهای فعال سنگ‌شکن در بخش ریز یکی رها کردن پساب‌ها در بستر رودخانه است که مسیر رودخانه را تغییر می دهد و آن را به شدت تخریب می‌کند و دیگری اضافه‌برداشت قابل توجه است به‌نحوی که سطح رودخانه را تا عمق زیاد حفر کرده‌اند و به همین دلیل به‌هم‌ریختگی نظم اکوسیستم از فواصل دور نیز به راحتی پیداست.

این فعال اجتماعی گفت: این واحدهای صنعتی باعث تخریب رودخانه جم و ریز، تخریب طبیعت، آلودگی‌های محیط و خالی‌شدن سفره‌های زیرزمینی آب شده‌اند و نیازمند است در مجوزهای این واحدهای شن و ماسه بازنگری شود.

نظارت بر برداشت‌های سنگ‌شکن‌ها

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در زمینه فعالیت سنگ‌شکن‌ها در بخش ریز شهرستان جم مجوزهایی داده شده است که این مجوزها، سال‌های قبل توسط دفتر فنی استانداری صادر شده است.

سید محمد حسینی با بیان اینکه از سال ۱۳۹۱ مجوزها توسط سازمان صنعت و معدن صادر می شود افزود: بر برداشت‌ها، به صورت دوره‌ای و مکرر نظارت می‌شود.

وی بیان داشت: تخریب محیط زیست از خط قرمزهای سازمان صنعت، معدن و تجارت است و هیچ گونه اغماضی نمی شود.

حسینی بیان داشت: سازمان به واحدهای سنگ‌شکن دستور داده است که در زمینه آلایندگی اقداماتی انجام دهند و در زمینه مصرف آب نیز براساس مجوزها، برداشت کنند.

این مسئول با بیان اینکه این واحدهای شن و ماسه فرصت اشتغال برای جمعی از افراد ایجاد کرده است ادامه داد: باید تلاش کنیم واحدهای سنگ شکن از واریزهای کوهی استفاده کنند.

مجوزهای صادر شده باید بازنگری شود

به گزارش خبرنگار مهر، با افزایش بی‌رویه برداشت‌های سنگ‌شکن‌ها اکوسیستم‌هایی که میلیون‌ها سال زمان برده است تا به تعادل امروز خود برسند دچار آشفتگی می‌شوند و خسارات جبران‌ناپذیری به محیط زیست وارد می‌کنند؛ برخی از این خسارات بلافاصله دیده می‌شود اما برخی اثرات مخرب دیگر سال‌های بعد آشکار می‌شود.

با اعلام شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر مبنی بر ممنوعه‌بودن دشت جم و ریز، متاسفانه همچنان شاهد تخلفات سنگ‌شکن‌ها و تمدید مجوزهای غیرکارشناسی آنان هستیم این تمدید مجوزها، سبب نگرانی شدید مردم و شوراهای اسلامی شده است.

برداشت شن و ماسه از رودخانه‌های جم، اگرچه منافع بی‌شماری را برای عده‌ای انگشت شمار فراهم کرده است و پروژه‌های عمرانی نیز از آن بهره‌مند می‌شوند ولی با این حال چون در قالب ضوابط فنی و طبق دستورالعمل‌های کنترل‌کننده و همچنین مجوزهای کارشناسی شده انجام نمی‌گیرد موجب آثار منفی در به‌هم‌زدن تعادل طبیعی رودخانه، تخریب زمین‌های اطراف، آبزیان و زیستگاه‌های پرندگان و جانوران منطقه و خطر جدی برای کشاورزی و هچنین آلودگی‌های منطقه شده است.

تنها چیزی که از این واحدهای سنگ‌شکن عاید مردم می‌شود ترافیک جاده‌ای، قربانی‌شدن انسان‌ها و فرسوده شدن جاده‌ها و اثرات منفی یادشده است و به نظر می‌رسد صاحبان آنها تنها و تنها در پی نفع شخصی خود هستند.

 چالش سنگ‌شکن‌ها در حال حاضر تبدیل به یک دغدغه و بحران در شهرستان جم شده است؛ چند جلسه شورای حفاظت آب و خاک شهرستان جم در این زمینه نیز انجام شده است و هیچ تصمیمی در زمینه برخورد با کلکسیون تخلفات آنان انجام نشده است. مردم و شوراهای اسلامی خواستار برخورد قانونی با برداشت‌های غیرقانونی و بازنگری در مجوزهای صادره هستند.